یک مسوول: ایران ۱۰ برابر استانداردهای جهانی فرونشست دارد/ ذخیره سفره‌های آب زیرزمینی را از دست داده‌ایم

در ایران میزان بهر‌وری از منابع سفره‌های آب زیرزمینی بالاست و ما از 70 درصد منابع آب استفاده می‌کنیم که این موضوع فرصت جایگزینی به منابع آبی را در عمل صفر کرده است.

رئیس گروه مهندسی حفاظت آب و خاک سازمان آموزش ترویج کشاورزی خاطرنشان کرد: در ایران حدود 605 دشت وجود دارد که به صورت متوسط سالیانه 5 سانتی متر فرونشست در دشت‌ها اتفاق می‌افتد این در حالیست که معیار جهانی برای فرونشست حدود 5 میلی‌متر است.

حمیدرضا پیروان در گفت‌وگو با ایلنا، با بیان اینکه 70 درصد دشت‌های کشور با مقوله فرونشست درگیرند، گفت: در ایران حدود 605 دشت وجود دارد که به صورت متوسط سالیانه 5 سانتی متر فرونشست در دشت‌ها اتفاق می‌افتد این در حالیست که معیار جهانی برای فرونشست حدود 5 میلی‌متر است.

به گفته وی؛ در ایران 10 برابر استانداردهای جهانی فرونشست اتفاق می‌افتد.

رئیس گروه مهندسی حفاظت آب و خاک سازمان آموزش و ترویج کشاورزی با اشاره به دلایل فرونشست در ایران، گفت: بخشی از عوامل تسریع‌کننده در فرآیند فرونشست به منابع آب باز می‌گردد که باتوجه به خشکسالی‌های متوالی که در چند دهه اخیر رخ داد؛ منابع آبی سطحی و زیرزمینی کاهش و از سوی دیگر برداشت از آنها افزایش پیدا کرد.

وی استاندارد برداشت آب در کشورهای توسعه‌یافته را 20 درصد اعلام کرد و افزود: در ایران میزان بهر‌وری از منابع سفره‌های آب زیرزمینی بالاست و ما از 70 درصد منابع آب استفاده می‌کنیم که این موضوع فرصت جایگزینی به منابع آبی را در عمل صفر کرده است.

پیروان با بیان اینکه به ازای هر یک سانتی متر فرونشست فضای خالی بین ذرات رسوب و خاک بسته در نتیجه با افت سطح آب زیرزمینی مواجه می‌شویم، گفت:با بارندگی‌ها بعدی امکان ترمیم آب‌خوان‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی مقدور نخواهد بود و این چنین به مرحله بحرانی می‌رسند؛ در حال حاضر بسیاری از مناطق کشور از مرحله بحرانی عبور کرده‌اند.

وی با اشاره به لزوم مدیریت منابع آب در کشور، تصریح کرد: چاه‌های غیرمجاز باید مسدود و آبیاری‌ها در حوزه کشاورزی‌ اصلاح شوند تا آنجا که امکان دارد باید مانع آبیاری‌های غرقابی شد؛ و کشت‌ گلخانه‌ای را جایگزین روش‌های سنتی کشت کنیم. به نظر می‌رسد محدود کردن کشت در مناطق بحرانی و اعطای سوبسید به کشاورزان برای بهره نگرفتن از منابع آب زیرزمینی راهکار مناسب برای گذر این بحران باشد.

پیروان با بیان اینکه مرحله درمان بعد از رسیدن به بحران زمان‌بر است، افزود: فرونشست خطری نامحسوس است و پیامدهای آن سال‌ها در منطقه باقی می‌ماند؛ ظرف ذخیره سفره‌های آب زیرزمینی را از دست داده‌ایم و در بارندگی‌ها نیز زمین ظرفیت نفوذ نخواهد داشت که آب را در خود نگه دارد در نتیجه احیای آن طولانی‌مدت خواهد بود.

وی مدیریت ریسک را راه حل عبور از این بحران دانست و افزود: مدیریت ریسک به این معناست که مخاطرات را بشناسیم و پیامدهای آن را مد نظر قرار بدهیم و اقدامات در جهتی قرار بگیرد که مخاطره به یک معضل عمومی تبدیل نشود و علاج قبل از وقوع انجام دهیم اما متاسفانه مدیریت‌ها در کشور به مدیریت بحران تبدیل شده است به این معنا که بعد از وقوع یک مخاطره به فکر درمان آن می‌رویم.

رئیس گروه مهندسی حفاظت آب و خاک سازمان آموزش ترویج کشاورزی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان سرعت فرونشست را کاهش داد؟ گفت: شاید نتوان به‌صورت کامل فرونشست‌ها را درمان کرد اما می‌توان سرعت آن را تقلیل بخشید. یکی از معضلاتی که وجود دارد ما در مرزهای سیاسی استان‌ها تصمیم‌گیری می‌کنیم این در حالیست که باید در مرزهای حوزه‌های آب‌خیز کشور برنامه‌ریزی کنیم. به عنوان مثال در بالادست سد می‌زنیم و به پایین‌دست توجه نمی‌کنیم و در نتیجه با مدیریت بخشی که در منابع آب و خاک داریم و این معضلات ایجاد و ادامه‌دار می‌شود.

وی با اشاره به ایجاد یک شورای عالی تصمیم‌گیری در حوزه آبخیزداری، گفت: بر رودخانه زهره در خوزستان سدهای مختلفی احداث و این منطقه به کانون گرد و غبار در کشور تبدیل شده است؛ چراکه سدهای که روی رودخانه زهره بنا شده‌اند حق‌آبه منطقه هندیجان را در نظر نگرفته‌اند و بعد از ندادن حق‌آبه این منطقه تبدیل به شوره‌زار و کانون گرد و غبار در منطقه شده است.

پیروان با بیان اینکه باید رفتار مدیریتی را تغییر بدهیم، گفت: باید از بخشی‌نگری به سمت کلی‌نگری برویم قانون آبخیزداری در مرحله تصویب است یکی از مواردی که در این قانون مد نظر قرار گرفته است مدیریت یکپارچه آب و خاک است که اینگونه می‌تواند راهگشا باشد؛ از نظر مدیریتی به مسائل کلان نگاه نمی‌شود و اقدامات را باید با در نظر گرفتن منافع تمام ذی نفعان انجام داد به نظر می‌رسد در قدم‌های اولیه تصویب قانون آبخیزداری هستیم و اقدامات اساسی در این زمینه انجام نشده است.