کارگردان فیلم مصلحت : شرایط مهیا شود از ناآرامی‌های سال گذشته فیلم می‌سازم

مهر نوشت: این روزها فیلم «مصلحت» به کارگردانی حسین دارابی پس از سه سال کش و قوس برسر گرفتن پروانه نمایش روی پرده سینماها رفته تا در میان انبوه فیلم‌های کمدی، فیلمی با موضوعی سیاسی هم در حال اکران باشد.

سال گذشته  پرونده‌ای ویژه‌ درباره سینمای سیاسی باز و مطالبی در قالب مقاله و گفت‌وگوی تفصیلی با چند فیلمساز و تهیه‌کننده منتشر شد؛ حالا اکران «مصلحت» بهانه‌ای شد تا این بحث و محدودیت‌های ساخت اثر با موضوع‌های سیاسی و انتقادی ادامه پیدا کند.

حسین دارابی که فیلم «هناس» را نیز درباره همسر یکی از شهدای هسته‌ای کارگردانی کرده است، در پاسخ به اینکه با توجه به تجربیاتی که برای اکران «مصلحت»   پشت سر گذاشته شرایط را برای ساخت فیلم سیاسی چقدر مهیا می‌داند؟ بیان کرد: واقعیت این است که شرایط اصلاً مهیا نیست. من بابت بسیاری از اتفاق‌های پیش‌آمده برای فیلم منتقد و دلخورم چون به نظر می‌رسد بخشی از مشکلات به رشد نکردن فضای فرهنگ در ارگان‌های خارج از حوزه فرهنگ و هنر برمی‌گردد.

در بسیاری از دستگاه‌ها و نهادهای غیرهنری زبان سینما درک نمی‌شود و با وجود آنکه تعدادی کارشناس هم حضور دارند و اتفاقا نگاهی مغرضانه هم ندارند اما به دلیل آشنا نبودن با فضای فرهنگ و سینما معمولا در مسیری می‌افتیم که پر از سوءبرداشت است.

او ادامه داد: در این فضای غیرهنری گاهی از یک فیلم نشانه‌هایی بیرون آورده می‌شود که باورکردنی نیست و حتی برای خود من که دوره‌های نشانه‌شناسی را گذرانده‌ام، قابل هضم نیست و تعجب می‌کنم چطور چنین برداشتی صورت گرفته است؛ به همین دلیل در چنین وضعیتی، فضا برای ساخت فیلم سیاسی تنگ و تولیدات مرتبط به آن هم کم می‌شود؛ طوری که با خودت فکر می‌کنی چرا کسی باید سرش درد بکند که سراغ ساخت چنین فیلم‌هایی برود!

این کارگردان افزود: من سال ۱۳۹۸  فیلمنامه «مصلحت» را شروع کردم و الان که ۱۴۰۲ است تازه به اکران رسیده‌ایم. یک فیلم هم تا وقتی اکران نشود و بازخورد مخاطبانش را نگیرد تقریبا کارکردی برای سازنده‌اش ندارد یعنی حتی اگر فیلم در جشنواره‌ای جایزه بگیرد و بعد در قفس بماند، بدون بازخورد نظر مخاطب فایده‌ای نخواهد داشت.

البته پیش از «مصلحت» سراغ دو فیلم دیگر با تم سیاسی رفته بودم ولی در مرحله پیش‌تولید به بن بست خوردند. اینکه این مسیر را باز هم ادامه می‌دهم به‌خاطر دغدغه‌ها و انگیزه‌هایی است که دارم و اینکه فکر می‌کنم این حرف‌ها باید گفته شوند. کار ما این است که درباره بعضی موضوعات حرف بزنیم به همین دلیل هزینه آن را هم می‌پردازیم هرچند به لحاظ مالی شرایط برای من هم سخت می‌شود.

دارابی اضافه کرد:‌  در این مدت اولویت برایم این بود که «مصلحت» به سرانجام برسد و باید برای توجیه آن تلاش می‌کردم. در این سه سال با بالاترین مراکزی که فکر کنید، صحبت کردیم تا ثابت کنیم «مصلحت» فیلم اشتباهی نیست و خیلی از نشانه‌هایی که درباره آن می‌گویند غلط است.

برخی از این نشانه‌گذاری‌ها را توانستیم در نگاه بعضی افراد اصلاح کنیم اما برخی کماکان بر باور خود پایبند هستند. یک واقعیت مهم این است که همه نمی‌توانند این سختی‌ها را تحمل کنند و می‌گویند وقتی می‌شود فیلم طنز ساخت یا وارد شبکه نمایش خانگی شد، چرا باید این همه خود را اذیت کنیم. البته به هیچ وجه ساخت فیلم کمدی یا سریال در شبکه نمایش خانگی را زیر سوال نمی‌برم؛ فقط معتقدم فعالیت در این بخش‌ها دردسرهای کمتری نسبت به تولید یک فیلم سیاسی دارد.

چرا باید برای یک فیلم همه را توجیه کنم؟

او در پاسخ به اینکه با توجه به اظهاراتش، آیا بزرگترین مشکل در ساخت فیلم سیاسی را  اعمال نظر دستگاه‌های خارج از حوزه کاری وزارت ارشاد می‌داند؟ گفت: بله، صددرصد همینطور است و مسئله اینجاست که گره اصلی کار خیلی وقت‌ها قانونی است؛ یعنی اگر وزارت ارشاد به عنوان متولی فرهنگ و هنر و نماینده کل نظام جمهوری اسلامی در این فضاست پس چرا از او حمایت نمی‌شود تا تصمیم آخر را بگیرد؟

فیلم ما از این وزارتخانه مجوز ساخت و اکران داشت ولی جاهای دیگر اعمال نفوذ می‌کنند و جلو نمایش فیلم را می‌گیرند و اشکال اصلی همین‌جاست. پس قانون باید جدی‌تر اعمال شود و هر ارگان و صنفی برای فیلمساز تصمیم نگیرد و اعمال نفوذ نکند چون در غیر این صورت سنگ روی سنگ بند نمی‌شود. در تمام این مدت بارها فکر می‌کردم که من یک فیلم با مجوز وزارت ارشاد ساخته‌ام چرا باید همه را توجیه کنم و بگویم حرف فیلم چیست!؟

کارگردان «هناس» گفت: اگر وزارت ارشاد در جای درست خود قرار بگیرد و ماموریتی که به آن سپرده شده به درستی اجرا شود، بسیاری از مشکلات پیش نمی‌آید چون ما به هر حال می‌توانیم با وزارت ارشاد تعامل کنیم و منِ فیلمساز خیلی راحت‌تر می‌توانم این وزارتخانه را مجاب کنم که در فیلمم چه رخ می‌دهد تا اینکه بخواهم با کسانی گفت‌وگو کنم که هیچ آشنایی و قرابتی با فضای سینما ندارند.

او درباره سختگیری‌هایی که سینماگران می‌گویند برای گرفتن مجوز در خود وزارت ارشاد با آن مواجه شده‌ و نسبت به آن گله‌مند هستند نیز بیان کرد: در تمام این سال‌ها بالاخره فیلمسازان با وزارت ارشاد کنار آمدند؛ اینکه درست بوده یا غلط بحث دیگری است ولی توانستند در یک مسیر پیش بروند در حالی که در مراکز خارج از ارشاد کار خیلی سخت‌تر پیش می‌رود.

حرف زدن درباره آب و جمعیت سیاسی شده است 

دارابی در ادامه با اشاره به فضای مجازی و برداشت‌هایی متفاوت که از هر موضوع و گفته‌ای بیان می‌شود، اظهار کرد: برداشت سیاسی کردن از هر ماجرایی، مسئله‌ای است که به کل جامعه سرایت کرده؛ به طوری که اگر من به عنوان یک شهروند بخواهم درباره «آب» یا «جمعیت» حرف بزنم، با تعبیر سیاسی روبه‌رو می‌شوم تا جایی که باید ثابت کنم حرفم سیاسی نیست.

این در حالی است که اگر آب در مملکت نباشد، همه مردم متضرر می‌شوند یا اگر ایران به کشوری پیر تبدیل شود همه ضرر خواهند کرد. من یک دغدغه دلسوزانه در این زمینه دارم ولی برداشت دیگری از حرفم می‌شود و اگر این دغدغه‌ها را "ما" مطرح کنیم اوضاع بدتر هم می‌شود چون با همین ریشی که بر روی صورت‌مان است قضاوت می‌شویم و می‌گویند حتماً با یک منظور خاص می‌خواهی در این مورد فیلم بسازی.

در حالی که پرداختن به مسئله خانواده یا آب، چنان برای من مهم است که چه در ایران بخواهم درباره آن‌ها فیلم بسازم و چه در هالیوود، نگاهم فرقی ندارد زیرا حریمی برای خود قائلم که حتی اگر خارج از سیستم جمهوری اسلامی هم بخواهم کار کنم آن را رعایت خواهم کرد.

فکر می‌کنند می‌خواهیم بیانیه سیاسی بدهیم

او با تایید این مسئله که وقتی فیلمی را با مشارکت و حمایت یک ارگان خاص می‌سازد به طور پیش‌فرض برداشتی را به مخاطب القا می‌کند، گفت: برای من سینما و قصه گفتن موضوعیت دارد ولی متاسفانه خیلی وقت‌ها ابتدا باید کلی تلاش کنم تا خود را اثبات کنم و بخواهم اول فیلم را ببینند، بعد به خاطر سرمایه‌گذار یا صاحب اثر آن را قضاوت کنند چون گاهی دیگران فکر می‌کنند ما فقط می‌خواهیم یک بیانیه سیاسی بدهیم و تمام.

در حالی که واقعیت این است که برخی فیلمسازان این فضا را خراب کردند و الان همه ما را با همان چشم نگاه می‌کنند. درباره «مصلحت» قبول دارم که الان بیش از آنکه خودش مورد نقد قرار گیرد، به دلیل نام سرمایه‌گذارانش قضاوت می‌شود در صورتی که حوزه هنری سابقه‌ای طولانی در ساخت فیلم‌های اجتماعی دارد ولی به هر حال همین که نامی از سازمان‌هایی مثل اوج یا حوزه هنری در فیلمی درج می‌شود، همه به سرعت درباره آن قضاوت می‌کنند و این کار را برای ما خیلی سخت می‌کند

او در بخشی دیگر از این گفت‌وگو با اشاره به فیلم «هناس» گفت: این فیلم موضوعی سیاسی داشت ولی وجه ملودرام آن هم برای من اهمیت داشت و این توجه را از مخاطبان مختلف حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای سینمایی هم دریافت کردم. در «هناس» اصلاً نتوانستم سراغ زندگی کاری شهید بروم چون بر اساس تجربه‌ای که سر «مصلحت» و دو فیلم قبلی به دست آورده بودیم، می‌خواستیم هرچه سریع‌تر به نتیجه برسیم و برهمین اساس روایتی ملودرام برای فیلم انتخاب کردیم. البته همین اشاره به زندگی همسر یک دانشمند هسته‌ای هم حساسیت‌هایی داشت اما مسئله این است که در چنین فیلم‌هایی روایت یک داستان جذاب و پرکشش برایم اولویت داشت.

«مصلحت» یک تریلر است 

او یاداور شد:‌ من عاشق ژانر تریلر هستم و «مصلحت» را هم در همین گونه می‌بینم. البته ادعایی ندارم و فقط تلاش کردم «مصلحت» را در این ژانر بسازم اما نگاه سیاسی از طرف مردم و نیز از طرف حاکمیت کار را بسیار سخت می‌کند.

دارابی در پایان ضمن اشاره به اینکه درگیر سوژه‌ای جدید است و قصد ساخت آن را دارد، در پاسخ به اینکه آیا علاقه‌مند نبوده سراغ روایتی از ماجراهای سال گذشته کشور برود؟ گفت: چرا که نه، حتما دوست دارم چون من هم در آن ایام حالم بد بود و برای خودم تحلیل و نگاهی نسبت به وقایع دارم اما جریان آنقدر پیچیده است که نمی‌دانم چطور باید وارد آن شد. البته فکر می‌کنم باید کمی زمان بگذرد تا هیجانات فروکش کند و بعد، از یک منظر درست ماجرا را باز کنیم تا فقط این طور نباشد که فیلمی بسازیم تا دل‌مان خنک شود بلکه باید اثری ماندگار با نگاهی فراگیر بسازیم.

اتحادیه عرب ایران را به «دامن زدن به نزاع» در سوریه متهم کرد؛ سکوت در برابر تجاوزات اسرائیل

بیشتر بخوانید:

جناب سازمان اوج ! تولیدات فیلم و سریال شما حق الناس است

«پسر آیت الله دستگیر شد» / «من بهانه‌ام تا پدرم را بزنند ...»

7 سکانس فوق‌العاده تلخ که دیدنش تحمل زیادی می‌خواهد

تماشاخانه

قهوه ترک یا اسپرسو کدام برنده واقعی هستند؟ دو سبک، دو تجربه (فیلم)

آنچه از بم برجای ماند / ۲۱ سال بعد، هنوز برخی زخم‌ها باز هستند (فیلم)

فیلم های دیگر