هند یا بهارات؟

جواهر لعل نهرو اولین نخست وزیر هند هر سه را به کار می برد (هند، هندوستان و بهارات) و در کتاب خود - کشف هند- نوشته است:"اغلب وقتی از جلسه‌ای به جلسۀ دیگر می‌رفتم، با مخاطبانم در هند عزیزمان، هندوستان و بهارات صحبت می کردم " و در سطر نخستِ قانون اساسی هند آمده: "هند یعنی بهارات باید اتحادیۀ ایالت‌ها باشد."

منبع: گاردین
نویسنده: هانا اِلیس پیترسن
تاریخ انتشار: ۷ سپتامبر ۲۰۲۳
مترجم: لیلا احمدی
➖➖➖➖➖➖➖➖➖

دربارۀ نویسنده: هانا الیس پترسون دانش‌آموختۀ دانشگاه نیویورک، روزنامه‌نگار مقیم لندن و خبرنگار گاردین است که دربارۀ تحولات آسیای جنوب شرقی مطلب می‌نویسد.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖
عصر ایران- هند یا بهارات؟ متون تاریخی نشان می‌دهند که قدمت این پرسش به سده‌های دور برمی‌گردد. هند در تدارکِ میزبانی از اجلاس گروه۲۰ در پایان هفته است. در این بین دعوت‌نامه‌های دولت به رهبران جهان و به‌کارگیریِ واژۀ "بهارات" به شایعاتی دامن زده مبنی بر این‌که دولت ملی‌گرای نارندرا مودی ممکن است سر آن داشته باشد تا عنوانِ انگلیسیِ کشور را به تدریج از میان بردارد.

برخی این اقدام را تحولی فاتحانه در کنارگذاشتنِ زنجیره‌های استعماری اعلام کرده‌اند و برخی دیگر آن را طرحِ فاجعه‌بار نخست‌وزیر در سرکوب گروه‌های اپوزیسیون قلمداد کرده‌اند. در سال ۱۹۴۷ زمانی که سرانجام حکومت بریتانیا سرنگون شد، هند ظاهراً صاحبِ ۳ نامِ هم‌تراز و همنشین بود که هر کدام تاریخ، مفهوم و مشروعیت خاص خود را داشتند.

یکی از این نام‌ها "هند" بود که تصور می‌شود منشأ زبانیِ آن سانسکریت باشد و اشاره به رودخانۀ سند دارد که از شمال کشور می‌گذرد. هند پیش از ۲۰۰۰ سال پیش و برای اولین بار توسط ایرانیان، یونانیان و رومیانِ باستان به کرّات مورد استفاده قرار گرفت و به طور گسترده در نقشه‌های بریتانیاییِ قرن هجدهم میلادی برای اشاره به قلمروِ شبه قارۀ تحت سلطۀ بریتانیا به کار رفت.

نام دیگر "هندوستان" بود که ایرانیان، یونانیان، سلاطین دهلی و مغول‌ها به مدت صدها سال برای اشاره به بخش بزرگی از شمال و مرکز شبه قاره به کار می‌بردند.

و سرانجام "بهارات" نامی بود که از یکی از متونِ باستانیِ سانسکریت یعنی "ریگ ودا" - شامل مجموعه‌ای از اشعار و سرودهای مذهبی هندو به زبان سانسکریتِ ودایی - گرفته شده و قدمت آن به حدود ۱۵۰۰ قبل از میلاد برمی‌گردد.

ریگ ودا از قبیلۀ بهاراتا به عنوان یکی از قبایل اصلی نام می‌برد. این قبیله در منطقه‌ای سکونت داشتند که همان شمال هندِ کنونی است. بهارات البته نام پادشاهی افسانه‌ای نیز هست که در حماسۀ سانسکریتِ مهابهاراتا ظاهر می‌شود و هندوها ادعا می‌کنند پدر نژاد هندی بوده است.

برای جواهر لعل نهرو، رهبر ضد استعمار - که اولین نخست وزیر هند شد- ، کشورش هر سۀ این‌ها بود. او در اثر مهمش با عنوان "کشف هند" که در سال ۱۹۴۵ پس از زندانی شدن توسط دولت بریتانیا نوشته شده، چنین گفته است: "اغلب وقتی از جلسه‌ای به جلسۀ دیگر می‌رفتم، با مخاطبانم در هند عزیزمان، هندوستان و بهاراتا صحبت می‌کردم". نام قدیم سانسکریتی از بنیانگذارانِ اسطوره‌ایِ نژاد برآمده است.

به هر روی در سال ۱۹۴۹، زمانی که قانون اساسی هند تدوین شد، تصمیمی در مورد نام رسمی کشور گرفته شد. «هند» یا «بهارات»؟ اجماع بر این بود که هر دو باشد، درحالی‌که هندوستان به طور کامل کنار گذاشته شد.

در سطر نخستِ قانون اساسی هند - که به زبان انگلیسی نوشته شده و کماکان دست‌نخورده باقی مانده – چنین آمده است: "هند یعنی بهارات باید اتحادیۀ ایالت‌ها باشد."

حتی آن زمان نیز این تصمیم خشم پارلمان را برانگیخت. "هاروگویند پنت" یکی از نمایندگان مجلس پس از قرائت پیش‌نویس قانون اساسی به صدای بلند چنین گفت: «باید بدانیم که این نام را بیگانگانی به کشور ما نسبت داده‌اند که بوی ثروت این سرزمین به مشامشان خورده و در سودای آنند تا آزادی ما را با چپاولِ ثروت کشورمان بربایند».

هر دو نام کماکان و به طور گسترده در داخل کشور استفاده می‌شود. هند در ارتباطات انگلیسی متداول است و این درحالی است که تقریباً در همۀ زبان‌های هندی بهارات وجود دارد. در سرود ملی از بهارات یاد می‌شود و بهارات و هند روی گذرنامه‌های هند نگاشته شده‌اند.

انبوه دادخواست‌های قانونی و پارلمانی این ادعا را مطرح می‌کنند که بهارات تنها نام مشروع است و ذکر نام هند، ردپایی از حضور استعمار در خود دارد، اما به نظر می‌رسد که این ادعا بر اساس اسناد تاریخی نادرست و مردود باشد.

با این حال زمانی که دعوت‌نامه‌ای به سران کشورها برای شرکت در ضیافت شامِ اجلاس سران گروه۲۰ - که آخر هفته در دهلی برگزار شد - ارسال شد و به زبان انگلیسی به «رئیس‌جمهورِ بهارات» اشاره کرد، این بحث بار دیگر به راه افتاد. درکتابچۀ انگلیسیِ گروه۲۰ که مخصوص نمایندگان خارجی است به "بهارات، مهد دموکراسی" اشاره و نوشته شده: "بهارات نام رسمی کشور است". مقاماتِ هندیِ حاضر در اجلاس گروه۲۰ اکنون برچسب‌هایی با این مضمون بر سینه دارند: "مقاماتِ رسمیِ بهارات".

در حالی که حزب حاکمِ ملی‌گرای بهاراتیا جاناتا موسوم به BJP در هند به رهبری مودی، شایعات مربوط به تغییر نام رسمی را در دستور کار خود رد می‌کند، مقامات تایید کرده‌اند که بهارات به طور فزاینده‌ای در روابط رسمی به کار خواهد رفت.

بسیاری این اقدام BJP را بخشی از برنامۀ ملی‌گرایانۀ هندوهای طرفدار حزب حاکم قلمداد می‌کنند که با تغییر نام جاده‌ها و بناهای تاریخی و اقدامات مشابه، به دنبال جداییِ هند از گذشتۀ استعمارزده‌اند. سال گذشته در یکی از موارد تغییر نامِ - که در دهلی اتفاق افتاد و مسیر راج به معنای راه پادشاه را به مسیر کارتاویا تغییر داد -، مودی به هند به خاطر «رهاییِ نماد دیگری از بردگیِ راج بریتانیا» تبریک گفت. اسامی مربوط به فرمانروایان مسلمان مغول که BJP آن‌ها را نیز استعمارگر قلمداد می‌کند، از همه‌جا حذف شده است.

تلاش برای جا انداختنِ بهارات به‌مثابۀ نام رسمی هند از حمایت قوی گروه ملی‌گرای مذهبی و راست‌گرای افراطی با نام "راشتریه سویم سیوک سنگه موسوم به آراِس‌اِس" نیز برخوردار است که پدر معنویِ BJP محسوب می‌شود.

موهان باگوات، رهبر RSS، هفتۀ گذشته اظهار کرد که "گاهی اوقات از عنوان هند استفاده می‌کنیم تا کسانی که به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند، متوجه شوند، اما باید کاربرد این نام را متوقف کنیم. نام کشور بهارات باقی خواهد ماند".

استفاده از بهارات در دعوتنامه‌های گروه۲۰، با حمایت پرقدرتِ طرفداران BJP در داخل کشور مواجه شد. یکی از وزرا به نام دارمندرا پرادان گفته است که این تغییر نام گامی برای غلبه بر «ذهنیت استعماری» است. "این اتفاق باید زودتر می‌افتاد و اکنون مایۀ دلخوشی و رضایت‌ِ ذهن است. نام هند بهارات است و ما به آن مفتخریم."

هیمانتا بیسوا سارما، وزیر ارشد BJP در آسام گفته است: "جمهوری بهارات خوشحال و مفتخر است که تمدن ما دلیرانه به پیش می‌تازد."

با این حال مخالفان دولت این اقدام را محکوم کرده‌اند و حدس می‌زنند که این اقدام تلاشی از سوی BJP برای تضعیف احزاب اپوزیسیون باشد که اخیراً در ائتلافی با نام اختصاریِ هند گرد هم آمده‌اند. ماماتا بانرجی، وزیر ارشد بنگال غربی، این اقدام را "تلاشی آشکار برای تحریف تاریخ کشور" خوانده است.

ششی ثارور، یکی از سیاستمدارانِ حزب اصلی اپوزیسیون کنگره در این باره می‌گوید: "هر دو نام ارزشمندند. « قانون اساسی مخالفتی با تغییر نام هند به «بهارات» -که یکی از دو نام رسمی این کشور است- ندارد. امیدوارم دولت آن‌قدر احمق نباشد که «هند» را - که ارزش تجاری بی‌حد و حصری ایجاد کرده - کاملاً کنار بگذارد. ما باید از هر دو نام استفاده کنیم و از نامی که تاریخ را تسخیر کرده و در سراسر جهان شناخته شده است غافل نباشیم.