.png "عصر ایران")
۰۶ دی ۱۴۰۳
به روز شده در: ۰۶ دی ۱۴۰۳ - ۲۰:۵۱
پزشکیان: شخصاً در مدرسه‌سازی کارگری می‌کنم (فیلم) معماری در گرمابه‌ها، قهوه‌خانه‌ها و یخچال‌های ایران
طرح کلى گرمابه‌ها در سراسر ایران یکسان بوده و تنها تفاوتى که گرمابه‌هاى اقلیم سرد با گرمابه‌هاى اقلیم گرم داشته‌اند در عمق آنهاست که در اقلیم سرد به‌علت سردى هوا، عمق گرمابه بیشتر است. معمارى حمام‌ها در دوره قاجار به‌طور کلى ادامه معمارى گرمابه‌هاى دوره صفوى است.
ساخت حمام (گرمابه) در معمارى ایران داراى سابقه‌اى چندین هزارساله است و قدمت آن طبق حفارى‌هاى باستان‌شناسى صورت‌گرفته در تخت‌جمشید به دوره هخامنشى مى‌رسد و این روند در دوره اسلامى ادامه پیدا کرده و تا اواخر دوره قاجار و حتى حال حاضر ما شاهد ساخت گرمابه‌هایى به سبک و شیوه سنتى در معمارى ایران هستیم.
دوره اوج و رونق معمارى حمام‌ها مربوط به دوره صفویه است، از جمله مى‌توان به حمام گنجعلى‌خان و حمام خسروآقا اشاره کرد.
بقایای گرمابه خسروآقا در تهران
در دوره قاجار نیز حمام‌هاى باشکوهى ساخته شده است؛ ازجمله حمام ابراهیم‌خان را مى‌توان نام برد. در باب چگونگى طرح و معمارى این گرمابه‌ها ابن اخوه آورده است: بدان که اثر طبیعى گرمابه، گرم شدن به‌وسیله هواى آن و خیس شدن به‌وسیله آب آن است؛ سراى اول خشک‌کننده و خیساننده و سراى دوم گرم و نرم‌کننده و سرانجام سراى سوم گرم وخشک‌کننده است.
محل نظافت‌خانه از دوره صفویه به بعد وارد گرم‌خانه شده است و قبل از دوره صفویه محل نظافت‌خانه در میان در بوده است. جام‌خانه نیز درگرمابه‌ها عنصرى بوده براى تامین نور گرمابه از طریق سقف، این عنصر از ویژگى‌هاى عمده معمارى دوره قاجار است.
طرح کلى گرمابه‌ها در سراسر ایران یکسان بوده و تنها تفاوتى که گرمابه‌هاى اقلیم سرد با گرمابه‌هاى اقلیم گرم داشته‌اند در عمق آنهاست که در اقلیم سرد به‌علت سردى هوا، عمق گرمابه بیشتر است. معمارى حمام‌ها در دوره قاجار به‌طور کلى ادامه معمارى گرمابه‌هاى دوره صفوى است.
بازارها : ساخت بازار در معمارى ایران داراى سابقه چندهزار ساله است و طبق منابع مکتوب، قدمت ساخت بازار به قبل از اسلام مى‌رسد؛ حتى خود واژه بازار یا (وازار) یا (واکار) ریشه زبان پهلوى دارد؛ اما بیشترین آثار معمارى که از بازارها در معمارى ایران باقى مانده مربوط به دوره صفویه و قاجاریه است که سنت و سبک معمارى بازارهاى دوره قاجار ادامه سبک و شیوه معمارى دوره صفوى است و تنها نوآورى آن را مى‌توان در ساخت تیمچه و جام‌خانه دانست.
از بناهاى مرتبط با بازارهاى متعلق به دوره صفوى همچون کاروانسراهاى درون شهرى و سراها که معمارى مجموعه بازارها با آنها تکمیل مى‌شود، تنها تعداد محدودى باقى مانده و بقیه در طول ایام یا تخریب یا به‌صورت جدیدى بازسازى شده است.
در دوره اخیر (از اوایل دوره پهلوى به بعد) به جهت پیشرفت‌ها و تغییر و تحولات اقتصادى و اجتماعى، بازارهاى سنتى توان تطابق با تحولات جدید را نداشتند و کارآیى خود را تا حدودى از دست دادند و به این ترتیب ساخت بازار به شیوه سنتى متوقف شد (ملازاده، ۱۳۷۹ ص ۵).
از مهم‌ترین علل توقف آن را مى‌توان ورود خیابان و بلوار در اواسط و اواخر دوره قاجاریه به معمارى ایران دانست. از دیگر ساخت‌وسازهایى که در دوره قاجار صورت گرفته، معمارى قهوه‌خانه‌ها، یخچال‌ها و تیمچه‌هاى موجود در بازار (مانند تیمچه امین‌الدوله کاشان) و ستون‌هاى به‌کار برده‌شده در این دوره است.
قهوه‌خانه‌ها: قهوه‌خانه نخستین‌بار در شهر قزوین در زمان سلطنت شاه طهماسب صفوى (۹۳۰ تا ۹۸۴ه.ق) ایجاد شد و بعد در دوره شاه عباس اول (۹۹۶ تا ۱۰۳۸ه.ق) در شهر اصفهان توسعه یافت و معمارى قهوه‌خانه‌هاى دوره قاجار ادامه سبک معمارى دوره صفوى است. در این دوره به‌ویژه از زمان پادشاهى ناصرالدین‌شاه قاجار به این‌سو، شیوه قهوه‌چى‌گرى و قهوه‌خانه‌دارى در شهرهاى بزرگ از جمله تهران رواج یافت.
یخچال معیری کرمان
یخچال‌ها: معمارى یخچال و ساخت‌و‌ساز آن با توجه به مدارک موجود از دوره صفویه گزارش شده است و اگر قبل از آن هم بنایى احداث شده، اثرى از آن باقى نمانده است.
به هر حال قدیمى‌ترین یخچال‌هاى باقی‌مانده، مربوط به دوره صفوى است و در دوره قاجار در سطح گسترده‌اى رواج پیدا کرده است. یخچال‌هاى قاجارى نیز از لحاظ طرح و پلان و سایر اجزا از جمله دیوار سایه‌انداز، مخزن یخ، حوضچه‌هاى تهیه یخ، دو ورودى کوتاه و کم‌ارتفاع، گودال یخ، مجراهایى براى خروج آب‌هاى اضافى و همچنین هدایت آن به چاهى در کنار مخزن یخ ادامه معمارى دوره صفویه است و بدون هیچ‌گونه دخل و تصرفى در آن در دوره قاجار مورد تقلید قرار گرفت.
تنها مشخصه‌اى که موجب وجه تمایز یخچال‌هاى قاجارى از صفوی شده است، در به‌کار بردن مصالح ساختمانى به‌ویژه در ابعاد آجرها و خشت‌هاى به‌کار رفته در آنهاست.
منبع: دنیای اقتصاد؛ از مقاله‌ای به قلم محمدرضا کمالی
نظرات کاربران
لینک کوتاه: کپی لینک
سفر تاریخی چائوشسکو به ایران؛ از دیدار با رفسنجانی تا سقوط در رومانی زمین؛ بی‌فروغ‌تر از همیشه سم آلتمن: ابرهوش مصنوعی باعث افزایش 10 برابری پیشرفت‌های فناوری می‌شود موشک روسی هواپیمای آذربایجانی را سرنگون کرد؟ ادعای تکان‌دهنده منابع دولتی باکو وزیر نیرو: قول می‌دهم سال آینده مشکلات برقی را رفع کنیم (فیلم) حمله اسرائیل به فرودگاه صنعا؛ هدف قرار دادن بیماران و مسافران (فیلم) شاخه خراسانی تحریرالشام جولانی به رهبری «مولوی عبدالفتح» خلاصه بازی چادرملو اردکان ۰ - استقلال ۰ (فیلم) طلسم گل نزدن در لیگ برتر شکست؟ نه! چادرملو و استقلال هم صفر-صفر کردند پزشکیان: ما چه چیزی از همسایگان عرب کم داریم؟ آخر هفته‌ای بارانی و برفی در قم؛ ورود سامانه بارشی از جمعه پزشکیان: شخصاً در مدرسه‌سازی کارگری می‌کنم (فیلم) سفر مهم رئیس جمهور به روسیه؛ امضای توافقنامه همکاری با پوتین پزشکیان از تغییر شیوه آموزش در مدارس دولتی خبر داد (فیلم) رفع کمبود فضای آموزشی ظرف یک سال؛ از تغییر روش تدریس تا کارگری رئیس‌جمهور در مدرسه‌سازی
اخبار و تحلیل های ترکیه