«نوروز» به مغولستان پیوست

معاون میراث فرهنگی از درخواست مغولستان برای پیوستن به پرونده میراث جهانی «نوروز» خبر داد. نوروز پیش‌تر به نام ۱۲ کشور در یونسکو ثبت جهانی شده است.

آیین باستانی نوروز نخستین‌بار در هشتم مهرماه ۱۳۸۸ از سوی ۷ کشور ایران، آذربایجان، هند، قرقیزستان، پاکستان، ترکیه و ازبکستان به‌عنوان پرونده‌ای مشترک در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد. آن زمان «نوروز» سومین اثر در فهرست میراث ناملموس جهانی یونسکو و نخستین اثر ناملموس ایران در این فهرست جهانی بود.

به گزارش ایسنا، حدود پنج سال بعد (۱۳۹۳)، ۵ کشور افغانستان، عراق، قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان نیز درخواست عضویت در پرونده مشترک جهانی «نوروز» را مطرح کردند. با این درخواست، پرونده نوروز یک‌بار دیگر در دهم آذرماه ۱۳۹۵ در فهرست میراث ناملموس جهانی یونسکو به نام ۱۲ کشور ثبت شد.

آیین باستانی نوروز، با خاستگاه ایرانی، یکی از بزرگترین پرونده‌های چندملیتی میراث ناملموس یونسکو به شمار می‌آید، که مدیریت آن با ایران بوده است. اکنون علی دارابی، معاون میراث فرهنگی از درخواست مغولستان برای پیوستن به این پرونده شاخص خبر داده و گفته است: ایران از این موضوع استقبال کرده و از سایر کشور‌ها نیز دعوت می‌کند تا ضمن پیوستن به دو پرونده «نوروز» و «ضیافت افطاری» برای تدوین و ثبت پرونده‌های مشترک دیگر، همکاری بایسته‌ای را داشته باشیم.

به گفته کارشناسان مرکز میراث ناملموس تهران، درخواست مغولستان احتمالا در اجلاس بعدی کمیته پاسداری از میراث ناملموس یونسکو و در سال ۲۰۲۴ بررسی شود. این اجلاس قرار است در پاراگوئه برگزار شود.

نوروز جغرافیای گسترده‌ای دارد، شبان میرشکرایی، مؤسس دبیرخانه دائمی نوروز و مدیر اجرایی پرونده جهانی نوروز در یونسکو در این‌باره گفته است: تمام کشور‌هایی که در حوزه ایران فرهنگی هستند، نوروز را درک می‌کنند و این آیین کم و بیش در آن مناطق رواج دارد؛ در شرق و در منطقه سین‌کیانگ چین، در شمال و از مرز‌های مغولستان و مناطق جنوبی روسیه تا اروپای شرقی، در غرب تا دریای مدیترانه و مرز‌های مصر و از جنوب تا آن‌سوی خلیج فارس و جنوب شبه جزیره عربستان، گسترۀ رواج نوروز است.

در این پهنه جغرافیایی، تحول طبیعی در زمان اعتدال نجومی بهاری درک شده و شاید مهمترین دلیل آن تأثیر مستقیم این تحول در معیشت انسان بوده است.

دارابی، معاون میراث فرهنگی نیز درباره گستره جغرافیایی جشن نوروز گفته است: نوروز در آذربایجان «عید آرزو‌های خوش نیاکان» است. در ترکمنستان «روز بر تخت نشستن جمشید، چهارمین پادشاه پیشدادیان» است و در قزاقستان «سحرگاه نوروز به استقبال آفتاب می‌روند و مراسم «وقت آفتاب» برگزار می‌کنند.

در تاجیکستان، دوشیزه‌ای زیبا با لباس سفید یا سبز که سمبل پاکی و بهار است به منتظران خبر آمدن بهار و رسیدن نوروز را می‌دهد. در افغانستان نوروز نوید دهنده شادابی، تازگی و رستن از زمستان و پیوستن به بهار است.

در پاکستان نوروز را «عالم‌افروز» یعنی روز تازه می‌نامند و به باور ترکان نوروز روزی است که در آن تمام آمال و آروز‌ها تحقق پیدا می‌کند. در ترکمنستان هنگام سال تحویل، چراغ را روشن کرده و پنجره‌ها را باز می‌کنند تا هوای تازه بهاری وارد شده و به برکت افزون شود.

واژه نوروز یکی از رایج‌ترین کلمات در قرقیزستان است و عید نوروز از مقدس‌ترین عید‌ها و پرشکوه‌ترین آیین در میان قزقیزهاست. همچنین نوروزگاه یکی از رسومی است که در ازبکستان مردم به آن پای‌بند هستند و در مکان‌هایی مانند باغ‌ها و پارک‌ها تجمع کرده و به آواز و رسوم سنتی خود می‌پردازند.

در هندوستان نوروز به مثابه سنتی پسندیده و دوست‌داشتنی در میان هندی‌ها رواج دارد و در بسیاری از دیگر کشور‌ها از سودان و مصر تا نقاط دیگر همه نوروز را جشن می‌گیرند.

به اعتقاد او، نوروز به خاطر همین ارزش‌ها و کارکرد‌هایی که دارد در تاریخ ماندگار شده و با توسعه و گسترش فرهنگ نوروز است که صلح، دوستی، احترام به حقوق بشر، تکریم خانواده، گسترش نیکوکاری، احترام به تنوع و تکثر فرهنگی را در بر می‌گیرد و این یعنی «توسعه پایدار» و در این میان، نقش زنان و مدیریت آنان در نوروز ستودنی است که این نیز از کارکرد‌های نوروز تلقی می‌شود.