پنجره جدیدی از دنیای مصر باستان باز شد

به گزارش ایسنا، یک تحلیل جدید نشان می‌دهد کاتبان مصری باستان در حالت بدنی خمیده و به سختی کار می‌کردند که ممکن است به ایجاد آرتروز در مفاصل و سایر مشکلات اسکلتی منجر شده باشد.

بر اساس گزارش جدیدی که پنجشنبه گذشته در مجله «Scientific Reports» منتشر شد، کاتبان مردانی بودند که موقعیت بالایی داشتند و توانایی نوشتن داشتند و بخشی از یک درصد از جمعیت باسواد جامعه مصر باستان را تشکیل می‌دادند.

محققان بقایای ۶۹ مرد را که بین ۲۷۰۰ تا ۲۱۸۰ قبل از میلاد در قبرستانی در «ابوصیر» مصر دفن شده بودند، تجزیه و تحلیل کردند. ۳۰ نفر از این مردان، همانطور که روی قبرهایشان مشخص شده بود، کاتب بودند و در اسکلت آن‌ها تغییرات مفصلی شدیدتری در نواحی خاصی از بدنشان نسبت به بقیه بقایای کشف‌شده مشهود بود.

این یافته‌ها پنجره جدیدی رو به زندگی کاتبان در هزاره سوم پیش از میلادی مصر باستان باز می‌کند.

«ورونیکا دولیکووا» (Veronika Dulíková)، یکی از محققان مقاله اخیر و مصرشناس مؤسسه مصرشناسی در دانشگاه چارلز در پراگ، بیان کرد: «بقایای تجزیه و تحلیل شده در این مطالعه متعلق به مردانی بود که در دوران اوج مصر باستان و در زمان «پادشاهی کهن» یا دوران سازندگان اهرام زندگی می‌کردند.»

اسناد به جا مانده از این دوران نشان می‌دهد پسران خانواده‌های اشراف‌زاده در دربار سلطنتی تحصیل می‌کردند.

به گفته این کارشناس، در آن زمان، سواد در مراحل ابتدایی و دوره رشد به دست می‌آمد و نیازی نبود جمعیت بیشتری از جامعه کشاورزی خواندن و نوشتن یاد بگیرند.

کاتبان در مصر باستان دارای موقعیت‌هایی بودند که چندان تفاوتی با مناصب دولتی در جامعه مدرن نداشتند.

«دولیکووا» توضیح داد: «این افراد به جامعه نخبگان آن زمان تعلق داشتند و می‌توان گفت ستون فقرات اداره دولتی را تشکیل می‌دادند. افراد باسواد در ادارات مهم دولتی مانند خزانه‌داری (وزارت دارایی امروز)، انبار غله (وزارت کشاورزی امروز)، اداره اسناد سلطنتی و غیره کار می‌کردند. آنها همچنین نقش مهمی در جمع‌آوری مالیات، در معبد و مجتمع‌های هرمی سلطنتی داشتند.»

نقش کاتبان در جامعه مصر باستان حیاتی بود، اما اسنادی که آنها از خود به جای گذاشتند از اهمیت بسیار بیشتری برای محققان برخوردار بود.

«دولیکووا»، این مصرشناس بیان کرد:‌ «مصریان باستان سوابق دقیقی از همه چیز نگه می‌داشتند و سپس در بایگانی ذخیره می‌کردند. وقتی امروز چنین آرشیوهای کاغذی را پیدا می‌کنیم، به معنای واقعی کلمه یک گنج است. از چنین اسنادی می‌توان در مورد عملکرد مجموعه‌های معبد، خدمات مقامات در معابد، شکل حقوق آنها، اثاث یا ظروف موجود در انبارهای معبد و غیره اطلاعات زیادی کسب کرد.»

مصریان به قدری دقیق بودند که سوابق مکتوب را مستقیماً در مقبره‌ها گنجاندند تا موقعیت‌ها، مشاغل و درجه متوفی را مشخص کنند و البته همین روش به محققان کمک کرد تا کاتبان اداری را شناسایی کنند.

«پترا بروکنر هاولکوا» (Petra Brukner Havelková) نویسنده اصلی مقاله اخیر و انسان‌شناس موزه ملی پراگ، تقریباً ۲۰ سال است که در شناسایی نشانه‌های اسکلتی ناشی از نوع فعالیت تخصص داشته است.

زمانی که این متخصص بقایای کشف‌شده در «ابوصیر» را بررسی کرد و نمونه‌هایی از فشار روی مهره‌های گردن مشاهده کرد، متوجه شد که ممکن است بین انحطاط اسکلتی و مشاغل مردان ارتباطی وجود داشته باشد.

نخستین اسکلت‌های مردم «پادشاهی کهن» در سال ۱۹۷۶ میلادی در «ابوصیر» کشف شدند، اما بیرون درآوردن آنها از دل خاک چندین دهه طول کشید.

«هاولکوا» ـ‌انسان‌شناس ـ پس از اینکه نتوانست هیچ تحقیقی درباره بیماری‌های استخوانی و مفاصل در کاتبان باستانی پیدا کند، با «دولیکووا» و سایر همکارانش همکاری کرد تا تحقیقاتی را انجام دهند. آنها در سال ۲۰۰۹ علامت‌گذاری تغییرات در اسکلت‌های کاتبان را آغاز کردند، اما یک دهه دیگر طول کشید تا بقایای کافی برای یک مطالعه جامع پیدا شود.

محققان در طول تحقیقات به این نتیجه رسیدند که ابتلا کاتبان به آرتروز یا بیماری که در آن بافت‌های مفصلی در طول زمان تجزیه می‌شود، بیشتر بوده است.

این تغییرات در مفاصل متصل‌کننده فک پایین به جمجمۀ استخوان ترقوه راست، بالای استخوان بازوی راست بالاْ متصل به شانه، پایین ران، استخوان‌های شصت راست و در سراسر ستون فقرات مشاهده شد.

همچنین تغییرات قابل‌توجهی مانند صاف شدن استخوان در قسمت پایین مچ پای راست و فرورفتگی در هر دو کاسه زانو مشاهده شد.

بیشتر تغییرات اسکلتی را می‌توان با حالت بدنی که کاتبان هنگام انجام کار خود داشتند مرتبط دانست که البته این نوع حالت‌های جسمی روی نقاشی‌های دیوار مقبره و همچنین در مجسمه‌ها ثبت شده است. کاتبان یا می‌ایستادند یا زانو می‌زدند یا با پاهای روی هم می‌نشستند و مدت طولانی می‌نوشتند.

به گفته محققان، اگر آنها به صورت چهارزانو می‌نشستند، دامن‌های کشیده آنها به عنوان میز عمل می‌کرد. در این حالت، آنها احتمالا ساعت‌ها می‌نشستند، سرشان به جلو خم می‌شد و برای بازوهایشان تکیه‌گاهی وجود نداشت و ستون فقراتشان خم می‌شد.

تغییرات اسکلتی اما در زانوها، لگن و مچ پاها نیز به حالت چمباتمه یا خمیده اشاره دارد که بسیاری از کاتبان ترجیح می‌دادند آن حالت را هنگام نوشتن داشته باشند.

کاتبان همچنین انتهای ساقه‌های بوریا را که برای نوشتن وسایل استفاده می‌کردند می‌جویدند تا سرهای قلم مویی ایجاد کنند که ساعت‌ها در حالت نیشگون با انگشت‌هایشان نگه می‌داشتند.

این جویدن می‌تواند تغییرات در فک را توجیه کند، در حالی که ساعت‌های طولانی نوشتن احتمالاً باعث تغییرات اسکلتی مشاهده شده در انگشت شصت راست آنها شده است.

محققان از یافتن تغییرات در اندام تحتانی کمتر تعجب کردند، زیرا در آن زمان نشستن و زانو زدن به صورت ضربدری در کل جمعیت رایج بود، اما آنها انتظار تغییرات فک را نداشتند.

اکنون محققان قصد دارند با گروه‌های دیگر برای مطالعه و تجزیه و تحلیل کاتبان و افراد دیگر در گورستان‌های مختلف مصر باستان، مانند گورستان «سَقاره» همکاری کنند.