گل‌دهی؛ خط پایان شگفت‌انگیز یک زندگی (+عکس)

به گزارش ایسنا، گیاه آگاو در پایان چند دهه عمر خود به گل می‌نشیند تا زیباترین قاب ممکن را در ایستگاه پایانی زندگی رقم بزند.

گیاهان، گل‌ها و درختان عناصر طراوت بخش طبیعت هستند که زیبایی را ارزانی مردم کرده و هریک نقشی در جذاب‌تر شدن طبیعت بازی می‌کنند. در این میان دوران گل‌دهی گیاهان و درختان، اوج زیبایی آنها را به نمایش می‌گذارد که معمولا هر سال یک بار و در فصل بهار، آن را تجربه می‌کنند. گفته می‌شود بیش از ۲۷۰ هزار گونه گیاه گل‌دار در جهان شناخته شده است اما در این میان، داستان زندگی یک گیاه، گونه دیگری نوشته شده است.

گل «آگاوه» یا «آگاو» که با نام گل خنجری نیز شناخته می‌شود، در دسته ساکولنت‌ها قرار گرفته و از گونه گل‌های تزئینی و دائمی با عمر طولانی است که حتی می‌تواند بیش از صد سال عمر کند.

تا کنون از این گیاه که خاستگاه اصلی آن مکزیک و آمریکای جنوبی است، بیش از ۴۰۰ گونه شناخته شده در دنیا وجود دارد که دو گونه آن در کشورمان رواج بیشتری دارد. در باور عموم این گیاه را از دسته کاکتوس‌ها می‌شناسند اما با وجود شباهت زیستی به کاکتوس، در رسته کاکتوس‌ها جای نمی‌گیرد.

گیاه آگاو فاقد ساقه بوده و برگ‌های ضخیم و گوشتی آن که از ریشه خارج می‌شوند، معمولا به رنگ سبز، خاکستری و سبز متمایل به آبی است. حاشیه برگ‌ها در برخی گونه‌ها صاف بوده و در برخی دیگر خاردار است. در برخی گونه‌ها برگ‌ها تک‌رنگ بوده و در برخی، حاشیه برگ‌ها زرد یا ابلق است. بسته به شرایط رشد گیاه، طول برگ‌ها می‌تواند به بیش از یک متر و عرض آن به بیش از ۲۰ سانتیمتر برسد.

آگاو از دسته گیاهان مقاوم نسبت به شرایط دشوار آب و هوایی و خشکی‌پسند بوده و تا حد زیادی در برابر کم‌آبی ایستادگی می‌کند. این گیاه در شرایطی که نور مستقیم دریافت کند، رشد بهتری خواهد داشت و به همین دلیل بهتر است در فضای باز کشت شود. آگاو احتیاج چندانی به خاک غنی ندارد و بهتر است در بستری با زهکشی مناسب کشت شود و درصورت دریافت آب زیاد، از ریشه دچار پوسیدگی می‌شود.

آگاو را گیاه قرن یا نیم قرن می‌نامند اما این نامگذاری به واسطه طول عمر گیاه نیست بلکه به دلیل چرخه جالب زندگی این گیاه است. آگاو یک بار در طول حیات خود به گل می نشیند و گلدهی، سکانس پایانی زندگی این گیاه خواهد بود و آگاو پس از شکوفایی کامل از ریشه خشک شده و می‌میرد.

گفته می‌شود گل دهی آگاو در شرایط زیستی مناسب از نظر نور، تغذیه و دما اتفاق می‌افتد و به همین دلیل ممکن است تا ۱۰۰ سالگی نیز شاهد گل دهی آگاو نباشیم. از این رو آگاو را «گیاه قرن» می‌نامند. در آستانه گل‌دهی، میله‌ای ضخیم و بلند از میانه گیاه خارج می‌شود و پس از رشد مناسب که گاهی به چندین متر نیز می‌رسد، سراسر میله پر از غنچه شده و پس از حدود دو هفته، کم کم غنچه‌ها می‌شکفند تا گل‌های زرد رنگ، هشداری برای رسیدن به خط پایان آگاو باشند. چرخه رشد میله تا گل‌دهی بیش از یک ماه طول خواهد کشید.

گل اکینو (اچینو) نیز چرخه گلدهی جالبی دارد. این گیاه از دسته کاکتوس‌ها از انواع گل‌هایی است که در ایران تولید شده و گفته می‌شود فقط یک بار و آن هم در دهه سوم عمر خود گل خواهد داد اما این گلدهی منجر به پایان زندگی او نخواهد شد و امکان تکثیر آکینو از طریق بذر حاصل از گل وجود دارد. نمی‌توان ادعا کرد که آگاو تنها گیاهی است که چرخه عمر او به گلدهی ختم می‌شود اما در ایران گونه‌ای که از این ویژگی برخوردار است، همین گیاه است.

حالا در اتفاقی جالب و شاید نادر، دو بوته آگاو که در پژوهشکده ملی گل و گیاهان زینتی محلات کاشته شده‌اند، در سومین دهه عمر خود به گل نشسته‌اند. البته این پژوهشکده حدود ۱۵ سال پیش نیز شاهد گل دهی یک بوته آگاو دیگر بوده است. فاصله زمانی پیدایش میله تا گلدهی این دو بوته آگاو حدود دو ماه بوده است.

حسین بیات، رئیس پژوهشکده گل و گیاهان زینتی محلات در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: آگاو یکی از گیاهان زینتی بومی مناطق گرم و خشک از جمله بیابان‌های مکزیک و آمریکا بوده و حدود ۴۰۰ گونه از این گیاه در جهان وجود دارد اما آگاو موجود در پژوهشکده از نوع امریکانا بوده که در منابع علمی و عمومی به گیاه قرن نیز معروف است. دلیل این نامگذاری به دلیل سپری شدن زمان طولانی برای گلدهی این گیاه است.

وی ادامه داد: آگاو در مناطق بومی، برای گلدهی نیازمند گذشت حداقل ده سال است اما در مناطق غیربومی، این زمان افزایش پیدا می‌کند. عمر دو بوته آگاو که در پژوهشکده وارد مرحله گلدهی شده‌اند، حدود ۲۰ سال است.

وی با اشاره به اینکه آگاو از دسته ساکولنت‌هاست، افزود: نیاز آبی آگاو بسیار کم بوده و می‌توان در نقاط گرم و خشک از آن نگهداری کرد و معمولا در بیابان‌ها رشد می‌کند. در شرایط دمای پایین نمی‌توان در فضای باز از این گیاه نگهداری کرد و در زمستان باید از پوشش پلاستیک برای آن استفاده کرد تا دچار سرمازدگی نشود.

رئیس پژوهشکده گل و گیاهان زینتی محلات تصریح کرد: زمانی که گیاه آگاو وارد مرحله گلدهی شود، به فاز مرگ خود نیز نزدیک می‌شود. در این شرایط ساقه‌ای به طول ۵ الی ۶ متر از گیاه خارج شده و گل‌های متعددی روی آن پدیدار شده و زمانی که گل‌ها باز شوند، مرگ گل‌ فرا می‌رسد. در این حالت تمام انرژی موجود در گیاه به سمت گل و اندام زایشی حرکت کرده و گلدهی، پایان عمر گیاه خواهد بود.

وی با بیان اینکه آگاو از طریق بذر و پاجوش قابل تکثیر است، گفت: تکثیر آگاو از طریق بذر زمانبر است به همین دلیل این روش اقتصادی نیست. معمولا تولیدکنندگان برای تکثیر گیاه از پاجوش‌هایی که در دوران رشد آگاو در کنار آن رشد می‌کند، استفاده می‌کنند.

بیات با بیان اینکه طول عمر زیاد و شرایط گلدهی، آگاو را به گیاه ویژه‌ای تبدیل کرده است، اظهار کرد: آگاو علاوه بر استفاده زینتی در باغات و فضای سبز، استفاده خوراکی و دارویی نیز دارد. از آگاو در درمان سرطان و به عنوان شیرین‌کننده غذا برای کسانی که به بیماری دیابت دچار هستند نیز می‌توان استفاده کرد.

وی ادامه داد: عمده گونه آگاو موجود در کشور، رقم ابلق آن است و رقم‌های سبز نیز وجود دارد. ۶ تا ۷ گونه دیگر آگاو نیز در ایران پرورش داده می‌شود که عمدتا در فضای گلخانه‌ها نگهداری می‌شوند و در فضای باز، از گونه‌های محدودتری استفاده می‌شود.

به گزارش ایسنا، پیشتر نیز گفته شد که گل‌دهی آگاو نیازمند تامین شرایط مساعد از نظر نور، دما، آب و مواد ریزمغذی در خاک است. سه نوبت گل‌دهی آگاو در حدود سه دهه فعالیت پژوهشکده گل و گیاهان زینتی، نشان‌دهنده مراقبت مناسب از گیاه است اما نباید از کنار شرایط مساعد آب و هوایی و ژئوترمال محلات در پرورش گل و گیاهان و دانش تجربی حدود ۱۰۰ ساله تولید گل در محلات به راحتی گذشت که فرصتی مناسب برای رونق گردشگری با محوریت گل است.