چرا «دنباله‌دار هالی» 124 سال قبل موجب وحشت شد؟ ظهور بعدی آن کِی خواهد بود؟ (+عکس)

 بازگشت دنباله‌دار هالی در سال ۱۹۱۰ احساس وحشت جدیدی را برانگیخت، اما این نخستین باری نبود که این دنباله‌دار از زمین مشاهده می‌شد. نام دنباله‌دار هالی برگرفته از نام ستاره‌شناس انگلیسی، اِدموند هالی است که توانست چرخه‌های بازگشت این دنباله‌دار را در سال ۱۷۸۵ پیش‌بینی کند.

به گزارش فرادید؛ این دنباله‌دار سال ۱۸۳۵ دوباره از زمین قابل رویت شد و تاریخ بازگشت بعدی آن نیز سال ۱۹۱۰ بود. اگرچه شواهدی در تاریخ وجود دارد که نشان می‌دهد این دنباله‌دار پیشتر از این‌ها نیز دیده شده، ادموند هالی نخستین کسی بود که متوجه شد این همان دنباله‌داری است که مدام برمی‌گردد و توانست مدار آن را محاسبه کند. 

نخستین رؤیت

پرتره ادموند هالی (۱۶۵۶–۱۷۴۲.۱۶۹۰

نخستین مشاهده مستند ستاره دنباله‌دار هالی به قرن پنجم قبل از میلاد توسط یونانی‌ها و قرن سوم قبل از میلاد توسط ستاره‌شناسان چینی باز می‌گردد. سوابق بالقوه‌ی این دنباله‌دار در متون تاریخی و هنری همچنان گمانه‌زنی‌هایی را ارائه می‌دهند، از جمله اینکه آیا نقاشی‌ای از جوتّو دی بوندونه‌ی ایتالیایی همین دنباله‌دار را در آسمان به تصویر کشیده یا خیر.  

وحشت سال ۱۹۱۰

عنوان مقاله ۱۹۰۷ کنتاکی: «آیا دنباله‌دار آینده با زمین برخورد خواهد کرد؟» 

با نزدیک شدن روز موعود در سال 1910، بسیاری به این فکر افتادند که اثر این دنباله‌دار در صورت عبور از کنار زمین چه خواهد بود؟ برخی روزنامه‌ها گمانه‌زنی‌های پرشوری کردند که مردم را به وحشت انداخت. اگر دنباله‌دار به زمین برخورد کند چه اتفاقی می‌افتد؟ دانشمندان به سرعت به مردم اطمینان دادند که این اتفاق نخواهد افتاد، با این حال مردم عادی نیز فرضیه‌های خودشان را داشتند. طبق گزارش کتابخانه کنگره، اخبار اولیه‌ی این دنباله‌دار در سپتامبر ۱۹۰۹ منتشر شد. 

در فوریه ۱۹۱۰، بطور گسترده گزارش شد که اخترشناس و نویسنده فرانسوی، نیکولا کَمیل فلاماریون که همزمان انگار تحت تأثیر دو فضای علمی و علمی‌تخیلی قرار گرفته بود، به روزنامه‌های کشورهای مختلف از جمله ایالات متحده توضیح داده که پیامدهای ویرانگری در راه خواهد بود.

فلاماریون گفته بود که دم دنباله‌دار از جوّ زمین عبور می‌کند و گازهای سمی می‌توانند تمام حیات روی این سیاره را از بین ببرند، اما بعدتر خود او گزارش می‌دهد که این اتفاق «غیرمحتمل» است و دم یک دنباله‌دار برای آسیب رساندن بسیار ناچیز است و توضیحات قبلی او فقط یک آزمایش فکری جالب درباره اتفاقات احتمالی ناشی از نفوذ گازهای سمی در جوّ بوده است. 

اما از آنجا که بسیاری از روزنامه‌ها به جای تصحیح توضیحات نگران‌کننده‌ی او، فقط قسمت هیجان‌انگیز آن را چاپ کردند، سبب شدند بسیاری باور کنند که این دانشمند پایان جهان را در فاصله آوریل تا مه ۱۹۱۰ پیش‌بینی کرده است؛ یعنی زمانی که دنباله‌دار هالی مدار خود را نزدیکی زمین کامل می‌کند و قابل رؤیت است. 

اقدامات پیشگیرانه

اخبار روزنامه‌ها درباره دنباله‌دار هالی

وحشت از ورود گازهای کشنده به جوّ زمین، این شایعه را ایجاد کرد که دم دنباله‌دار هالی حاوی سیانوژن است، یک گاز بسیار کشنده. مانند هر تراژدی یا فاجعه‌ی قریب‌الوقوع واقعی یا فرضی، افرادی خواهند بود که منتظر بهره‌برداری از وحشت بعدی هستند. مردان کلاهبردار شروع به فروش قرص‌ها و اکسیرهایی کردند که ادعا می‌کردند با اثرات منفی دنباله‌دار مقابله می‌کنند، از جمله دو مرد تگزاسی که قرص‌های قند را به عنوان دارو به بازار عرضه کردند.

یکی از داروهای مقابله با اثرات دنباله‌دار اعلام کرد این دارو «اکسیری برای فرار از خشم آسمان‌ها» است. البته، در بهترین حالت، این داروها و قرص‌ها دارونما و قرص‌های قند ساده و آب و چند چیز ترکیبی بودند. در بدترین حالت، این خطر وجود داشت که ترکیب شیمیایی آن‌ها را ندانیم. 

واکنش به دودهای مرگبار احتمالی دنباله‌دار نتیجه مشابهی برای سایر بلایای ملی یا بیماری‌های همه‌گیر داشت. مردم سعی کردند با پر کردن شکاف‌هایی از جمله سوراخ کلید، خانه‌هایشان را ایمن‌تر کنند تا بخار وارد خانه نشود. یکی از بهترین ایده‌ها چتر ضددنباله‌داری بود که به نحوی از کاربر در برابر ستاره‌ی دنباله‌دار و بقایای آن هنگام عبور از کنار زمین محافظت می‌کرد!

رسانه‌های خوشبین

آگهی صابون گلابی با تصویر دنباله‌دار هالی

همه محصولاتی که در ارتباط با دنباله‌دار به فروش می‌رسیدند منفی نبودند یا برای نجات مردم از بیماری و مرگ ساخته نشده نبودند. برخی به سادگی از این فرصت برای تبلیغات خلاقانه استفاده‌کردند، به این صورت که بسیاری از اقلام، برندها، نوشیدنی‌ها و غذاها با نسخه‌های محدود مختلف در ارتباط با کسوف ۲۰۲۴ نامگذاری شدند، مثلاً کاستارد پرنده (نوعی محصول خوراکی پودری) و صابون گلابی (Pear’s Soap) هر دو از ماجرای دنباله‌دار به عنوان تبلیغ محصولات خود استفاده کردند. 

در تبلیغات کاستارد پرنده، تصویری از ستاره دنباله‌داری که به‌سمت زمین حرکت می‌کند، نشان داده شد با این مضمون: «کاستارد پرنده جهان را جذب می‌کند!» در همین حال، صابون گلابی جزئیات بیشتری داشت. مضمون آگهی این بود: «دنباله‌دار هالی ظاهر می‌شود، هر هفتاد و پنج سال یک بار؛ اما صابون گلابی هر روز سال در سراسر جهان در شب و روز قابل‌مشاهده است.» 

دنباله‌دار هالی امروز

عکس دنباله‌دار هالی که توسط فضاپیمای روسی Vega ۲، یکی از دو کاوشگر شوروی در مارس ۱۹۸۶ گرفته شد

دنباله‌دار هالی سال ۱۹۱۰ بدون ایجاد هیچ فاجعه‌ای که به حیات زمین صدمه بزند عبور کرد و پایان یافت، اما به عنوان یک رویداد الهام‌بخش به یاد ماند. گردش به دور خورشید، آن را به یک اتفاق نادر در طول عمر تبدیل می‌کند و همچنان تنها دنباله‌دار کوتاه مدتی است که بدون کمک تلسکوپ از زمین قابل‌رؤیت است. سال ۱۹۸۶، فناوری به اندازه‌ای پیشرفت کرده بود که امکان ثبت تصویر عمیق‌تری از آن از فضا فراهم شد. 

مأموریت‌ها و تحقیقات برای زمانی برنامه‌ریزی شده که مدار دنباله‌دار آن را به زمین نزدیک کند. ناسا برنامه‌ریزی کرده بود شاتل فضایی چَلِنجِر این دنباله‌دار را مطالعه کند، اگرچه به دلیل انفجار فاجعه‌بار ۲۸ ژانویه ۱۹۸۶، پس از بلند شدن، این مأموریت انجام نشد.

باید دید زمانی که قرار است ستاره‌ی دنباله‌دار هالی بار دیگر به زمین نزدیک شود، یعنی در سال 2061 میلادی، چه نوع آزمایشات یا تصویربرداری‌هایی برای رویداد خاص عبور دنباله‌دار هالی برنامه‌ریزی خواهد شد. امیدواریم این بار از اخبار نمایشی و پرهیجان به دور باشیم و به این اتفاق نگاه مثبت‌تری داشته باشیم.

اعتراض جمعی از هنرمندان به ستاد بزرگداشت «فروغ و سهراب»

بیشتر بخوانید:

دنباله‌داری که امیدها را ناامید کرد

تماشاخانه

قهوه ترک یا اسپرسو کدام برنده واقعی هستند؟ دو سبک، دو تجربه (فیلم)

آنچه از بم برجای ماند / ۲۱ سال بعد، هنوز برخی زخم‌ها باز هستند (فیلم)

فیلم های دیگر