چگونه میتوان جلوی کلاهبرداری در معاملات خودرو را گرفت؟

یکی از چند مشکلی که در معاملات خودرو وجود دارد، خرید و فروش‌های وکالتی خودرو است. فروشنده خودروی خودش را به فروش می‌رساند. مبایعه نامه‌ای تنظیم می‌شود. در دفترخانه حاضر می‌شوند. اسناد را تحویل می‌دهند.

سامانه استعلام اصالت خودرو، هم‌زمان گزارشی از وضعیت معاینه فنی، بیمه، مشخصات فنی خودرو، خسارت‌هایی که در اثر تصادف از طریق بیمه پرداخت شده است، را در دسترس طرفین معامله خودرو قرار می‌دهد. همین مسئله می‌تواند بخشی مهمی از مشکلات معاملات خودرو را برطرف کند و امنیت معاملات را افزایش دهد اما هنوز یکسری از دستگاه‌ها، داده‌ها و اطلاعات خود را تکمیل نکرده‌اند!

به گزارش خبرگزاری ایسنا، مهرماه ۱۴۰۲ بود که از سامانه استعلام خودرو برای از بین بردن مشکلات معاملات خودرو و برقراری امنیت معاملاتی رونمایی شد. نداشتن اطلاعات دقیق در معاملات خودرو منجر به شکایت و مشکلات بسیاری می‌شد. این شکایات به حدی افزایش پیدا کرد که حدود ۱۰۰هزار پرونده را در دستگاه قضا به خود اختصاص داد.

در همین زمینه، طی بند (ت) ماده ۱۱۴ قانون برنامه هفتم پیشرفت، آمده است: «در اجرای قانون مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی و ‌به‌منظور پیشگیری از جرائم و ارتقای سلامت معاملات وسایل نقلیه موتوری، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف است با همکاری نهادها و سازمان‌های دارای اطلاعات راجع به وسایل نقلیه موتوری از جمله فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه و سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، امکان استعلام برخط اطلاعات و سوابق مربوط به اموال مورد معامله و همچنین صلاحیت و اهلیت معاملاتی اشخاص را مشروط به رضایت طرفین معامله با رعایت ملاحظات محرمانگی و حفظ حریم خصوصی، برای سکو(پلتفرم‌)های بخش خصوصی فراهم نماید».

همچنین در ادامه این مصوبه فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مکلف شده امکان ثبت معاملات وسایل نقلیه موتوری پیش از تعویض پلاک را از طریق سکوهای مذکور فراهم کند. علاوه بر این، باید آیین‌نامه اجرائی این بند توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری دستگاه‌های مذکور تهیه ‌شود و به‌تصویب هیأت وزیران برسد.

فقط فروشنده خودرو نه، حتی خریدار هم می‌تواند کلاهبرداری کند

بر اساس اعلام قوه قضاییه دلیل تشکیل بسیاری از پرونده‌های قضایی، معاملات خودرو است. معاونت راهبردی قوه قضاییه هم اعلام کرده است که امکان وقوع ۲۰۰ تا ۲۵۰ گونه تخلف و کلاهبرداری در یک معامله خودرو وجود دارد. بسیاری از این تخلفات توسط فروشنده انجام می‌شود ولی تخلفاتی هم توسط خریدار رخ می‌دهد.

سیدعلی خراسانی، حقوقدان و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا به بخشی از مشکلات معاملات خودرو پرداخته و درباره اهمیت راه اندازی سامانه استعلامات خودرو می‌گوید: «یکی از چند مشکلی که در معاملات خودرو وجود دارد، خرید و فروش‌های وکالتی خودرو است. فروشنده خودروی خودش را به فروش می‌رساند. مبایعه‌نامه‌ای تنظیم می‌شود. در دفترخانه حاضر می‌شوند. اسناد را تحویل می‌دهند.»

وی ادامه داد: «با توجه به اینکه در خیلی از مواقع فروشنده فرصتش را ندارد یا زمان کافی ندارد که با خریدار در مرکز تعویض پلاک حاضر شود و امکان تنظیم این سند انتقال عملاً در دفترخانه هم وجود ندارد، فروشنده راهی جز اعطای وکالت تعویض پلاک ندارد. یک وکالت بلاعزل برای تعویض پلاک به خریدار داده می‌شود اگر خریدار این تعویض پلاک را انجام ندهد چون خودرو هم تحویلش داده شده است برای فروشنده دردسرهای زیادی به‌وجود می‌آید. از این جهت که تمام جرایم و اعمال غیرقانونی با آن خودرو صورت می‌گیرد که به نام شخص فروشنده است، بعداً می‌تواند درگیری‌های زیادی را برایش ایجاد کند.»

سامانه استعلام خودرو می‌تواند بسیاری از مشکلات معاملات خودرو را برطرف کند

این حقوقدان اطلاعاتی که مرکز تعویض پلاک دارد را برای جلوگیری از بروز تخلف و کلاهبرداری کافی ندانست: «اگر به مرکز تعویض پلاک مراجعه کنید فقط اطلاعات آخرین مالک خودرو را به شما می‌دهد که نامش در برگ سبز مالکیت نوشته شده است. نشان نمی‌دهد که چه معاملات عادی بر رویش انجام شده است. اشخاص حداقل این وظیفه را داشته باشند با همکاری نیروی انتظامی یا مراکز تعویض پلاک بتوانند هر گونه معامله را در سامانه‌ای ثبت کنند که برایشان تعریف می‌شود و آن ملاک عمل برای نقل و انتقال خودرو و مالکیت خودرو باشد.»

سامانه استعلام خودرو چه استعلام‌هایی می‌دهد؟

این استاد دانشگاه امکانات سامانه استعلام خودرو را بیان کرد: «اگر بخواهید مالکیت یک خودرو را استعلام بگیرید، آن برگ سبز خودرو را که داشته باشید می‌توانید از طریق سامانه استعلام اصالت خودرو این استعلام را انجام دهید که فراجا از سال گذشته آماده کرده است. ببینید این خودرو چه وضعیتی دارد. هم‌زمان وضعیت معاینه فنی، بیمه، مشخصات فنی خودرو، جریمه، تصادف، خسارت‌هایی که در اثر تصادف از طریق بیمه پرداخت شده است، مالک وسیله نقلیه، سرقت، تغییر موتور خودرو، توقیفی و... را مشخص می‌کند. این سامانه استعلام خودرو عملاً می‌تواند بخشی از این مشکل را بر طرف کند، یعنی می‌شود قبل از معامله از طریق آن سامانه این استعلام‌ها را گرفت.»