شخص بسیار حساس (HSP)/ آیا شما فردی بسیار حساس هستید؟/چگونه متوجه شویم که HSP هستیم؟

عصر ایران - با استناد به مقالاتی که از طریق وب سایت ساینس دایرکت قابل دسترسی هستند، شخص بسیار حساس (به اختصار HSP) یک فرد دارای تنوع عصبی بالا است که سیستم عصبی مرکزی وی واکنش های شدت یافته یا عمیق تری به محرک‌ های فیزیکی، عاطفی و یا اجتماعی نشان می دهد. برخی از متخصصین از این وضعیت تحت عنوان دارا بودن حساسیت پردازش حسی یا به اختصار SPS یاد می‌ کنند.

همه ما در مورد چیزهای خاصی حساس هستیم که البته بخش جدا نشدنی طبیعت انسانی محسوب می شود، اما HSP سطح متفاوتی از حساسیت است. در حالی که گاهی اوقات افراد بسیار حساس به اشتباه با لقب "بیش از حد حساس" توصیف می شوند، این یک ویژگی شخصیتی است که هم نقاط قوت و هم چالش های منحصر به فرد خود را به همراه دارد.

اصطلاح افراد بسیار حساس اولین بار توسط روانشناسان الین آرون و آرتور آرون در اواسط دهه 1990 ابداع شد. الین آرون کتاب خود به نام "شخص بسیار حساس" را در سال 1996 منتشر کرد و علاقه به این مفهوم از آن زمان به بعد افزایش یافته است.

چگونه متوجه شویم که HSP هستیم؟

آیا تا به حال به شما گفته شده است که «بیش از حد حساس هستید» یا «نباید آنقدر فکر کنید»، به خصوص توسط افرادی که اغلب برداشت چندان درستی از شما و شخصیت حقیقی تان ندارند؟ در چنین حالتی ممکن است در دسته بندی افراد بسیار حساس یا HSP قرار بگیرید.

ایمی مارشال، روانشناس بالینی توضیح می دهد: «HSP یک تشخیص بالینی در راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌ های روانی یا دی اس ام به شمار نمی رود، اما هرچند اشتباه، در نظر بسیاری از مردم این وضعیت همچنان نوعی اختلال بالینی است.»

وی می‌ گوید: «همدلی، مانند بسیاری از ویژگی‌ ها، یک طیف است و اگر خیلی زیاد یا خیلی کم باشد، می‌ تواند مشکل ساز شود. در حالی که هیچ یک از دو سر طیف به خودی خود بد نیستند، همدلی بالا می تواند خسته کننده باشد. با حمایت مناسب و فراگیری مهارت های مقابله ای، می توان سطوح همدلی خود را مدیریت و به طور مناسب از خود مراقبت کرد.»

فرد بسیار حساس یا HSP بودن به این معنی نیست که شما مبتلا به بیماری روانی هستید. حساسیت بالا یک ویژگی شخصیتی است که شامل افزایش پاسخگویی به محرک های مثبت و منفی می شود. حساسیت بالا در چند دسته مختلف اعمال می شود. به گفته محققانی که این ویژگی شخصیتی را شناسایی کرده‌ اند، چندین ویژگی مشترک در HSP وجود دارد:

- از فیلم‌ های خشونت‌ آمیز یا نمایش‌ های تلویزیونی پرهیز می کنند، چرا که چنین محتواهایی شدید هستند و ممکن است باعث ‌شوند که فرد احساس بی‌ قراری کند

- عمیقا تحت تاثیر زیبایی های نهفته در هنر، طبیعت و یا حتی روح انسانی قرار می گیرند

- غرق و معذب شدن توسط محرک های حسی مانند شلوغی و محیط های پر سر و صدا، نور زیاد یا حتی لباس هایی که کاملا راحت نیستند

- احساس نیاز به زمان استراحت، به خصوص وقتی که فرد روز پرمشغله ای داشته است. در این حالت وی نیاز به عقب نشینی به یک اتاق تاریک و ساکت خواهد داشت

- این افراد غالبا یک زندگی درونی غنی و پیچیده، با افکار عمیق و احساسات قوی را تجربه می کنند

چقدر احتمال دارد که یک HSP باشیم؟

تصور می شود که افراد بسیار حساس تقریبا 20 درصد از کل جمعیت عمومی را تشکیل می دهند.

بدین ترتیب این که فرد بسیار حساسی باشیم چندان رایج نیست و جامعه نیز تمایل دارد حول افرادی بچرخد که کمتر تحت تاثیر فاکتورهای محیطی آن هم به‌ صورت شدت یافته قرار می گیرند.

افراد بسیار حساس ممکن است بتوانند با استفاده از متدهای موثر برای کنار آمدن با استرس هایی که اغلب با آنها مواجه هستند، تا اندازه زیادی سود ببرند. این موضوع برای آنهایی که خود را بسیار حساس می دانند و همچنین کسانی که عزیزی با این شرایط دارند، صادق است.

چه چیزی باعث حساسیت بالا می شود؟

اینکه چه چیزی یک شخص را تبدیل به فرد بسیار حساس می کند، احتمالا به عوامل مختلفی مانند تکامل، محیط، ژنتیک و تجربیات اولیه کودکی بستگی دارد.

بر اساس مقاله ای از انتشارات انجمن سلطنتی، حساسیت بالا در حداقل 100 گونه دیگر به غیر از انسان وجود دارد. تحقیقات نشان می‌ دهند که حساسیت بالا یک ویژگی تکاملی است که احتمال بقا را افزایش می‌ دهد، زیرا HSP‌ ها دائما به دنبال ردیابی شکارچیان بالقوه یا موقعیت‌ های خطرناک هستند. البته، مراقب بودن مداوم آن هم زمانی که هیچ تهدید فوری و واقعی وجود ندارد، اغلب منجر به اضطراب می‌ شود.

پژوهشی دیگر که از طریق مجله علمی پلاس وان در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است نشان می دهد که کمبود گرما و صمیمیت در رابطه والدین-فرزندی به خصوص در دوران خردسالی باعث می شود که کودک حساسیت بالایی داشته باشد و این ویژگی را به بزرگسالی نیز انتقال دهد. همین امر در مورد تجربیات منفی اوایل دوران کودکی نیز صدق می کند. اگر در کودکی دچار تروما شده اید، ممکن است در بزرگسالی با HSP رو‌ به رو شوید.

ژنتیک نیز ممکن است به حساسیت بالا دامن بزند. به طور خاص، سیستم دوپامینرژیک می تواند در این مسئله نقش موثر داشته باشد. ژنتیک بر شخصیت تاثیر می گذارد و ممکن است برخی افراد را بیشتر از دیگران مستعد حساس شدن کند.

اگر سابقه حساسیت بالا در خانواده تان وجود داشته باشد، با احتمال بیشتری شما نیز فردی بسیار حساس خواهید شد.

علاوه بر این، ژن‌ های شما هم ممکن است در پاسخ به تجربیات منفی اولیه تکامل یافته و شما را مستعد تبدیل شدن به HSP کنند.

معایب حساسیت بالا

جای تعجبی نیست که افراد بسیار حساس در مواجهه با موقعیت‌ های سخت بیشتر تحت فشار قرار می‌ گیرند. آنها همچنین ممکن است تحت فشار بیشتر برای مسائلی باشند که توسط دیگران راحت تر مدیریت می شوند، برای مثال این افراد معمولا:

- از داشتن مشغله های متعدد بیشتر تحت فشار قرار می گیرند و آزار می بینند

- سطح انتظارات بالاتری از اطرافیان خود دارند

- بیشتر از دیگران در مواجهه با مشاجرات دچار استرس و ناپایداری عاطفی می شوند

- خود را بیشتر از افراد معمولی با دیگران مقایسه می کنند

بیشتر بخوانید:

دلایل گریه کردن افراد حساس!

تماشاخانه

قهوه ترک یا اسپرسو کدام برنده واقعی هستند؟ دو سبک، دو تجربه (فیلم)

آنچه از بم برجای ماند / ۲۱ سال بعد، هنوز برخی زخم‌ها باز هستند (فیلم)

فیلم های دیگر