زیر پوست یک پوستر

گرافیست پیش‌کسوت با واکنشی گشوده نقد را به جان خرید و خبر از اصلاح پوستر داد. پوستری که زیر پوست آن رد مادر، رقیه چهرآزاد، علی حاتمی، هویت ملی و خاطره مخاطب نهفته و به مهربانی و همدلی فرامی‌خواند.

عصر ایران؛ رضا صائمی- پوستر چهل و سومین جشنواره فیلم فجر را می توان نخستین پدیده این دوره از جشنواره دانست که در کانون توجه و نقد قرار گرفت.

فارغ از دلایل این واکنش انتقادی، نفس این نقد خود نشان می دهد پوستر جشنواره نه فقط در بین سینماگران که نزد مردم سینمادوست هم اهمیت دارد و ضریب حساسیت نسبت به آن بالاست.

از این حیث می‌توان پوستر جشنواره را مهم‌ترین سرمایۀ نمادین آن دانست که نمود گسترده‌ای در ذهن و ضمیر مخاطب و رسانه‌ها دارد و می تواند نقطه کانونی هویت بصری جشنواره باشد.

واقعیت این است که انتخاب نمایی از فیلم «مادر» علی حاتمی با چهره «رقیه چهره آزاد» که خود نماد مادر در سینمای ایران است هم انتخاب هوش‌‌مندانه ای است و هم نمادین که منزلت زن و مادر را ارج می‌نهد حتی اگر درست رج زده نشده و اشکالاتی در فرم داشته باشد.

در واقع این نما و نماد، ارجاع به جایگاه والای مادر و زن در فرهنگ و هنر و سینمای ماست و چهره رقیه چهره آزاد به عنوان مادر فیلم «مادر» نشان وحدت و همدلی و اتحاد یک خانواده است که حالا می‌تواند به خانواده سینما تسری داده شود و نشانی از وفاق باشد.

واقعیت این است که در چند سال اخیر شاهد گسست و شکاف بین سینماگران و مخاطب و سینما بودیم که متاثر از شکاف های اجتماعی و سیاسی و التهاب هایی که تجربه شد شکل گرفت و حالا انگار «مادر» در این پوستر که مادری سینمایی هم هست به نمادی از یک آشتی و همدلی تبدیل شده و بازگشت به آغوش مادرانه سینما را نشانه شناسی می‌کند.

به عبارت دیگر این صورت فقط چهره یک مادر نیست، بلکه نمادی از خود سینماست که می‌تواند به مثابه مادر همه فرزندانش را با وجودت تفاوت و تضادها و اختلاف نظرها زیر چتر حمایت و محبت خود قرار دهد.

از این رو می توان گفت زیر پوست این پوستر نوعی دعوت به آشتی نهفته. دعوتی مادرانه به خود سینما که خصلتی مادرانه دارد.آن هم مادری در شمایل رقیه چهره آزاد به روایت علی حاتمی.

واکنش های انتقادی به کیفیت پوستر و طراحی صورت این مادر هم دقیقا از همین انس و الفت عاطفی مردم با این بازیگر و نقش و فیلم برخاست. گویی رقیه چهره آزاد به مثابه یک مادر ملی در ذهن و ضمیر جمعی مردم ما ثبت شده و نسبت به آن احترام ویژه ای دارند و اشکالات گرافیکی در پوستر جشنواره انگار حس نوستالژیک به این تصویر را مخدوش و آزرده خاطر کرده است.

انگار کسی عکس مادر ایران را بد کشیده و به فرزندانش برخورده باشد. اتفاقی که نشان می‌دهد خاطرات سینمایی مخاطب چنان هویت‌مند و اصیل است که کوچک‌ترین نقضی در بازنمایی آن می‌تواند مخاطره‌آمیز باشد.

از این رو در پس این اعتراض نه صرفا یک عیب گیری یا نقد ساده که تعلق خاطری ریشه دار نسبت به اسطوره‌های سینمای ملی وجود دارد که قابل تقدیر و تحسین است.

گرچه واکنش مدیریت جشنواره به این انتقاد و اعتراض‌ها و اینکه پوستر را اصلاح می‌کند هم قابل تقدیر است و نشان از میل به تعامل و همدلی بین برگزارکنندگان جشنواره و مخاطبانش دارد.

ابراهیم حقیقی به عنوان طراح و گرافیست پیش‌کسوت این پوستر هم با واکنشی گشوده و پذیرنده این نقد را به جان خرید و خبر از اصلاح پوستر داد. پوستری که زیر پوست آن رد مادر، رقیه چهرآزاد، علی حاتمی، هویت ملی و خاطره مخاطب نهفته و به مهربانی و همدلی دعوت می کند.