رمزگشایی از نام محله بریانک / به نام یک قلعه یا غذای بریانی؟

از روزگاری که محله بریانک قلعه‌ای کهن داشت در آغوش زمین‌های زراعی و باغ‌های انبوه، چند دهه می‌گذرد. اکنون بریانک با کوچه‌های تودرتو، خیابان‌ها و آپارتمان‌هایی که چون غول‌های سنگی در دل این شهر دودگرفته جا خوش کرده‌اند شناخته می‌شود. در ادامه به وجه تسمیه و تاریخچه این محله پرداخته‌ایم.

محله بریانک روزگاری روستایی بود باصفا با باغ‌های فراوان و قلعه‌ای کهن در بلوک غار ری که در دوره‌ای سکونتگاه ۱۰۰ تهرانی بود.

به گزارش همشهری آنلاین، اگرچه اکنون دیگر کمتر نشانی از آن آبادی باقی مانده و باغ‌های درندشت جای خود را به آپارتمان‌ها و خیابان‌ها شلوغ داده‌اند، اما ده بریانک هنوز با خاطرات روزگار گذشته‌اش در ذهن موسفیدان محله زنده است.

رحمت‌الله خادم‌الحسینیه، یکی از اهالی قدیمی محله، درباره محدوده روستای بریانک می‌گوید: «محله بریانک یادگار ده بریانک است؛ روستایی که در قیاس با محدوده کنونی محله وسعت بیشتری داشت. امروز بریانک از شرق به بزرگراه نواب، از شمال به خیابان کمیل و از جنوب به خیابان قزوین و از غرب به خیابان هرمزان محدود می‌شود اما چند دهه پیش که بریانک یکی از روستاهای بلوک غار محسوب می‌شد، بسیار وسیع‌تر از امروز بود. در نقشه‌های تهران قدیم، ده بریانک از شمال به اکبرآباد، از غرب به روستای جی، از جنوب به محدوده امامزاده حسن(ع) و جاده قزوین و از شرق به باغ‌شاه محدود می‌شد.»

برای جست‌وجو درباره ریشه‌های نام محله بریانک نیز باید به تاریخ آن آبادی باصفا سفر کنیم. وجه تسمیه بریانک روایت‌های متعددی دارد. برخی معتقدند بریانک از واژه بیرونک تغییر یافته است.

خادم‌الحسینیه در این‌باره می‌گوید:« بریانک قلعه‌ای کهن داشت به نام قلعه بیرونک یا قلعه بریانک. برخی می‌گویند نام محله بریانک از قلعه بریانک آمده است. قلعه‌ای که به گواه روایت‌های شفاهی اهالی قدیمی محله قدمتش به دوره صفویه و یا قاجار می‌رسید و شماری از ساکنان روستا در آن زندگی می‌کردند. دلیل نامگذاری قلعه بیرونک که سالیان بسیار از ساکنان خود در برابر تهاجمات خارجی محافظت می‌کرد نیز این است که قلعه در حوزه روستای جی قرار داشت. به عبارت دقیق‌تر، قلعه جی قلعه اصلی این محدوده بود و قلعه بیرونک هم قلعه‌ای بود بیرون از قلعه اصلی و مردم به آن بیرونک می‌گفتند.»

روایت دیگری هم از علت نامگذاری محله بریانک در خاطرات شفاهی اهالی این محله شنیده می‌شود. خادم‌الحسینیه می‌گوید:« یکی دیگر از روایت‌ها این است که واژه بریانک مصغر بریان به معنای بره یا مرغ بریان است و چون به گفته اهالی قدیمی محله، یکی از شاهان قاجار در هنگام تفرج و گردش در این روستا که باغ‌ها و اماکن تفرجگاهی بسیار داشت، و نیز در محدوده هفت‌چنار بریانی می‌خورده، این محدوده هم به بریانک معروف شد.»