تحریم نانوشته نفت ایران ؛ امروز هند ، فردا...؟ / قطع صادرات نفت به هند خطایی استراتژیک

عصر ایران ؛ رضا غبیشاوی - مدتی است که مسأله نسیه فروشی نفت خام به هند در رسانه ها مطرح شده و بحث ها و واکنش های مختلفی نیز به دنبال داشته است.

براساس گزارش های منتشر شده ، هند به دلیل پذیرش تحریم های بانکی آمریکا، تاکنون نتوانسته است در برابر نفت خام دریافتی از ایران راهی را برای پرداخت پول بیابد و لذا با وجود ادامه صادرات نفت خام از ایران به هند در چند ماه اخیر، تهران هنوز هیچی مبلغی را بابت این موضوع دریافت نمی کند.

در این باره می توان به موضوعات زیر اشاره کرد:

1- برخلاف موضوعات منتشر شده که صادرات چند ماه اخیر نفت خام ایران به هند را "مجانی"می دانند؛ چنین چیزی درست نیست. پالایشگاه های دریافت کننده نفت خام ایران، پول آن را پرداخت کرده اند اما نتوانسته اند این پول را به طرف ایرانی منتقل کنند و لذا بدهکار می شوند نه این که نفت مجانی برده باشند.

2- براساس همین برداشت اشتباه، برخی رسانه ها و  صاحب منصبان خواستار توقف صادرات نفت خام به هند هستند که این تقاضیی اشتباه است ، چرا که در صورت توقف صادرات نفت خام به هند، 400 هزار بشکه صادراتی به این کشور چه خواهد شد؟ آیا در شرایط فعلی مشتری برای آن پیدا خواهد شد و کشور دیگری پیدا خواهد شد که روزانه 400 هزار بشکه نفت خام از ایران بخرد؟ همه کشورهای متقاضی نفت ، هم اکنون سبد خرید خود را بسته اند و این گونه نیست که اگر به هند نفروشیم ، با صفی از متقاضیانی مواجه می شویم که برای نفت مان سر و دست می شکنند!

معمولا حجم نیاز به نفت خام براساس آمارهای سازمان های منطقه ای و جهانی مانند سازمان بین المللی انرژی ، به طور ماهانه و فصلی و سالانه برآورد و منتشر می شود. مگر ممکن است به یک باره و بدون هیچ پیش زمینه ای، ناگهان نیاز جهانی به نفت خام، 400 هزار بشکه یعنی نزدیک به نیم میلیون بشکه در روز افزایش یابد و آن تقاضا هم متوجه ایران شود؟ قطعا خیر.

 در داخل ایران نیز پالایشگاه های داخلی با حداکثر ظرفیت در حال فعالیت هستند و جایی برای مصرف 400 هزار بشکه نفت خام در روز وجود ندارد.

اگر ایران صادرات نفت خام به هند را متوقف کند به سرعت، کشورهای دیگری که دارای ظرفیت مازاد بر تولید نفت خام هستند با خلاء حاصل شده،  بی درنگ میزان صادرات نفت خود را ازافزایش خواهند داد.

قطعا در این زمینه نیز نام عربستان سعودی بیش از دیگران بر سر زبان ها مطرح می شود چرا که در حال حاضر ظرفیت تولید حدود سه و نیم میلیون بشکه نفت خام مازاد بر تولید فعلی دارد و کافی است ریاض به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت خام به هند، 400 هزار بشکه دیگر نیز به میزان صادرات خود به هند بیفزاید.
 
 روز چهارشنبه گذشته نیز رویترز به نقل از بازرگانان نفت آسیا خبر داد که عربستان سعودی به تمامی مشتریان نفت خود در آسیا اطلاع داده است که برای ماه میلادی آینده به هر میزان که خواهان محموله های بیشتر نفت خام باشند ، ریاض آمادگی تامین این نیاز را دارد.
عربستان سعودی هم اکنون حدود 9 میلیون بشکه در روز نفت خام تولید می کند در صورتی که ظرفیت تولید آن 12 و نیم میلیون بشکه در روز است.

هم اکنون ایران بعد از عربستان سعودی بزرگترین تامین کننده نفت خام هند است.
در صورتی که چنین اتفاقی رخ دهد؛ قطعا بازپس گیری سهم ایران از صادرات نفت خام به هند حتی بعد از رفع احتمالی مشکلات بانکی، نه تنها کار راحتی نخواهد بود بلکه در شرایط بین المللی کنونی باید گفت نزدیک به غیرممکن است.

 این نکته قابل توجه است که در مقطعی در دهه 70 شمسی، بهای نفت به شدت کاهش یافت و بهای نفت ایران نیز نزدیک 10 دلار رسید. در آن مقطع حتی این موضوع مطرح شد که صدور نفت ایران ممکن است بدون سود و حتی ضرر ده باشد ولی با این حال همه صاحبنظران بر ادامه صادرات نفت خام ایران اتفاق نظر داشتند به این دلیل که انصراف ایران از صادرات نفت خام ، مشتریان نفتی را به دیگر تولید کنندگان سوق می دهد.وضعیت فعلی نیز همین گونه است.

3- نفت خام مهمترین سوخت امروز دنیاست و جایگاه استراتژیکی هم در میان کشورهای تولید کننده و هم صادرکننده این ماده دارد.
صادرات و واردات نفت خام به طور مستقیم با امنیت انرژی و به تبع آن به امنیت ملی، منطقه ای و بین المللی مرتبط است لذا این کشورها سعی می کنند در زمینه انتقال نفت حداکثر اطمینان خاطر و امنیت را داشته باشند.
ایران و هند ، دو کشور هم منطقه هستند و لذا هر چقدر مراودات اقتصادی آنها با یکدیگر بیشتر باشد ، از نظر ثبات سیاسی و امنیتی و نیز بسط مراودات جدید اقتصادی شرایط بهتری خواهند داشت.

4 - در صورت تصمیم مقامات ایرانی به توقف صادرات نفت خام به هند به دلیل مشکل بانکی،  این موضوع تاثیر بسیار بدی بر دیگر مشتریان نفت ایران خواهد داشت و آنها را به تجدید نظر در قراردادهای نفتی خود با ایران سوق می دهد. به ویژه آن که خواهند دید هند بعد از این اتفاق ، لحظه ای هم متضرر نشد و با جایگزینی عربستان به جای ایران ، جریان انرژی را در کشورش تضمین نمود.

با توجه به آنچه ذکر شد ، در صورت قطع صادرات نفت ایران به هند ضربه ای سنگین اقتصادی و روانی متوجه صنعت نفت ایران خواهد شد که باید از آن دوری کرد. همچنین نهایت هدف آمریکا و غرب از تحریم ایران نیز رسیدن به همین نقطه توقف فروش نفت ایران است.

لذا لازم است مسوولان در تمهید راه هایی برای وصول حقوق مالی ایران ، مانند انتقال پول نفت از هند به حساب کشورهایی که ایران از آنها واردات دارد و نظایر آن شوند.
به علاوه ، خطر مهم تر و بزرگ تر آن است که اتفاق هند تعمیم یابد و اندک اندک بقیه مشتریان نفت ایران این سناریو را اجرا کنند. در چنان وضعی ، بدون آن که ایران رسماً تحریم نفتی شود ، عملاً از فروش نفت خود باز خواهد ماند و  این پروژه با همکاری عربستان سعودی در تأمین نفت مشتریان ایران ، کامل خواهد شد.

لذا جا دارد مسوولان کشور با دوراندیشی ، مانع از محاصره نفتی نانوشته ایران شوند و فکری برای تعاملات بانکی با مشتریان نفتی کشور نمایند.