چگونه سالم و اصولی لاغر شویم؟

براساس تحقیقات علمی و پژوهشی، چاقی عامل بروز بیماری های خطرناکی همچون دیابت، سرطان، بیماری های قلبی عروقی، سکته ها و… شناخته شده و برای پیشگیری از ابتلای به آنها از سوی متخصصان و کارشناسان کاهش وزن و لاغری توصیه شده است. بررسی های به عمل آمده نشان داده است، چاقی در خانم ها آمار بیشتری را به خود اختصاص می دهد که متأسفانه اغلب با رژیم های سخت و آزاردهنده عوارض خطرناک و غیرقابل برگشتی را برای آنها به همراه دارد. با توجه به آنچه گفته شد، این پرسش مطرح می شود که رژیم های مناسب و مورد تأیید کدام است و چگونه می توان غذا خورد، ولی لاغر شد؟ و…

چرا با اینکه اغلب افراد علاقمند به لاغری یا کاهش وزن هستند، روز به روز به تعداد افراد چاق اضافه می شود؟

مهمترین عامل افزایش وزن در زندگی امروز، عدم تحرک، پرخوری و تغییر الگوی غذایی مثل (مصرف نان های شیرین، غذاهای آماده، انواع شیرینی ها، تنقلات، نوشابه ها و…) است. در حال حاضر 15 درصد افراد جامعه ما را افراد چاق تشکیل می دهند. بد نیست بدانید در تحقیقی که به تازگی انجام شده یک سوم خانم های تهرانی دچار چاقی و اضافه وزن هستند. چون خانم ها به علت تغییرات هورمونی و روش های غلط غذایی که به آنها توصیه می شود، بیشتر از سایر گروه ها در معرض چاقی قرار دارند. مثلاً یک خانم باردار که به 300 کالری مازاد نیاز روزانه احتیاج دارد با توصیه های غلط شاید تا 1000 کالری مازاد بر نیاز دریافت کند، در حالی که می تواند با خوردن یک لیوان شیر 150 کالری و با اضافه کردن یک برش نان و یک میوه اضافی به رژیم غذایی روزانه اش 300 کالری را تأمین کند. از طرف دیگر، کاهش مصرف سبزیجات و استفاده از مواد غذایی تصفیه شده مثل آردهای تهیه نان در گسترش چاقی و اضافه وزن تأثیر بسزایی دارد.

عوارض چاقی

چاقی دارای پیامدهای فردی و اجتماعی فراوان است، زیرا علاوه بر عوارض فردی که خطر بیماری های قلبی عروقی، سرطان ها، سکته، دیابت، فشار خون، افسردگی، کاهش قدرت باروری، آسم، عدم تمرکز و کاهش یادگیری، خرخر کردن هنگام خواب، بدخوابی و… را بالا می برد، ثابت شده که رانندگان چاق بیشتر دچار تصادف می شوند، چون به نظر می رسد که این افراد قدرت واکنش ضعیف تری دارند و در هنگام بروز حادثه دیرتر از خود واکنش نشان می دهند، در ضمن افراد چاق در برخی کارها و فعالیت ها ناکارآمدتر از افراد لاغر هستند، البته به همه افراد چاق نباید برچسب ناکارآمدی زده شود، زیرا استثنا در هر شرایطی وجود دارد. بررسی های به عمل آمده نشان می دهد، پیشرفت مشکلات روحی در افراد چاق شدت یافته و از اعتماد به نفس کمتری برخوردارند. به همین دلیل در جامعه کمتر حضور می یابند و به مرور منزوی می شوند. حتی ثابت شده آن دسته از افراد چاق که در آزمون های استخدامی برخی مشاغل به علت اضافه وزن و چاقی موفق نمی شوند اغلب دچار افسردگی و اضطراب می شوند و مشکلات فردی و اجتماعی آنان شدت می یابد.

آیا رژیم های رایج به عنوان مثال رژیم هایی که توصیه به مصرف یک نوع ماده غذایی در طول هفته دارند، (فقط گوشت یا میوه یا شیر و یا آب درمانی و…) ضرر ندارند؟

از افرادی که متوسل به این گونه رژیم ها می شوند، باید پرسید آیا بدن فقط به یک پروتئین نیاز دارد؟ و یا ویتامین ها یا آب به تنهایی می توانند تمام نیازهای غذایی بدن را تأمین کنند؟
افرادی که از این رژیم ها پیروی می کنند، ممکن است در هفته های اول با کاهش وزن محسوس، احساس رضایت کنند، ولی به تدریج دچار یبوست، افسردگی، تحلیل بافت عضلانی و در نهایت جسمی بیمار با هزینه های درمانی گزاف می شوند. بنابراین، استفاده از رژیم هایی که در طول هر هفته فرد مجبور است از ماده خاصی مثل شیر، کاهو، کلم، سوسیس و… به هر اندازه که می خواهد مصرف کند هیچ فایده ای ندارد. چون این رژیم ها فقط بسیار کم کالری بوده و کاهش وزن کاذب این نوع رژیم ها در هفته های اول بسیار رضایت بخش است، اما عاقبت فرد را با خونریزی معده به بیمارستان هدایت خواهد کرد.

ضمن اینکه این رژیم ها بیشتر از 400 تا 500 کالری را تأمین نخواهند کرد و این کاهش کالری در ابتدا به شدت وزن را کاهش می دهد و آن هم به دلیل کاهش آب موجود در بافت های عضلانی بوده و کمتر به تحلیل بافت های چربی مربوط می شود. حتی در "آب درمانی" انرژی دریافتی فرد به صفر می رسد و همین موضوع موجب می شود که فرد پس از مدتی به تحلیل بافت عضلانی و مسمومیت با آب دچار شود. به علاوه رژیم های لاغری که به سرعت وزن را کاهش می دهند، موجب بروز چین و چروک در پوست و ریزش مو می شوند و بدن به علت استرسی که فرد تحمل می کند، نمی تواند خود را با شرایط تطبیق دهد و با مشکلات فراوانی روبرو می گردد.

تا چه حد می توان به تبلیغات اطمینان کرد؟

متأسفانه تبلیغاتی که امروز برای رژیم های رنگارنگ (صورتی، ارغوانی و…) می شود، بی پایه و اساس است و کسانی که ندانسته و بدون مشورت با پزشک متوسل به تبلیغات و رژیم های گوناگون می شوند، تاوان سنگینی را باید بپردازند.

آیا نخوردن را برای لاغری توصیه می کنید؟

برای لاغری، نخوردن توصیه نمی شود، بلکه صحیح خوردن توصیه می شود. اگر درست بخوریم می توانیم همه چیز بخوریم و لاغر هم بشویم، یعنی موادی که نیاز بدن را تأمین کنند به ما می رسد ولی به اندازه می رسد در عین حال سبب افزایش وزن هم نمی شوند.

یک رژیم علمی و استاندارد برای لاغر شدن چیست؟

همه افراد نمی توانند از یک رژیم استفاده کنند به همین دلیل نیز برای افراد مختلف رژیم های متفاوتی وجود دارد. آنچه در رژیم لاغری مؤثر است، حذف انرژی مضاعف در کنار دریافت سایر مواد مغذی مورد نیاز بدن است، بنابراین پرهیز از خوردن تنقلات، آجیل، خرما، شکلات، شیرینی، بستنی و همچنین دریافت کالری به اندازه مورد نیاز از غذاهای اصلی، بهترین رژیم لاغری است که آن هم بر حسب میزان وزن اضافی، سن، جنس، شرایط فیزیولوژیکی فرد تعیین می شود، اما اصول نوع رژیم کاملاً یکسان است. مثلاً یک مادر و دختر نباید از یک رژیم لاغری پیروی کنند، زیرا نیازهای هر یک متفاوت هستند و یا اینکه در خانم ها رژیم کمتر از 800 کالری معنا ندارد و در آقایان هم نباید رژیم کمتر از 1100 کالری توصیه شود.

برای کودکان چاق چه رژیم لاغری توصیه می شود؟

به دختران 9 سال به بالا و پسران 12 سال به بالا می توانیم رژیم لاغری توصیه کنیم. البته با این هدف که 30 درصد درمان و 70 درصد پیشگیری را در نظر بگیریم.

آیا گرفتن رژیم های لاغری برای خانم های باردار و شیرده مانعی ندارد؟

در بارداری به غیر از سه ماهه اول می توان با دادن رژیم غذایی متناسب با نیازهای فردی خانم باردار، از بروز اضافه وزن بیش از اندازه و عوارض آن جلوگیری کرد و در خانم های بچه شیرده نیز به غیر از شش هفته اول شیردهی می توانند با استفاده از برنامه غذایی مناسب، ضمن حفظ تناسب اندام دوران شیردهی موفقی داشته باشند.

آیا رژیم های لاغری برای مقطع زمانی مشخصی توصیه می شوند یا اینکه باید برای افراد چاق تا آخر عمر ادامه یابد و آیا داشتن رژیم طولانی سلامتی آنها را تهدید نمی کند؟

بعضی از افراد چاق پس از دو تا سه هفته رژیم با کاهش وزن دلخواه روبرو شده و آن را رها می کنند و دوباره با اضافه وزن مجدد تصمیم به لاغری می گیرند که در علم تغذیه به آن "رژیم یویویی" می گویند. این روش مضرات خاص خود را دارد. به این ترتیب که فرد از وزن قبلی خود چاق تر شده و سوخت و ساز بدنش دچار اختلال می شود. افرادی که رژیم لاغری می گیرند باید به خاطر داشته باشند که باید همیشه مراقب غذا خوردن خود باشند یعنی بعد از رژیم لاغری هم نباید هر چه می خواهند بخورند، چون پرخوری همیشه موجب چاقی می شود و به خصوص بعد از رژیم لاغری بیشتر اثر می گذارد.

آیا طبق فرمول خاصی باید وزن کم شود؟ مثلاً 4 تا 5 کیلوگرم در هفته مورد قبول است؟

معمولاً هر هفته نیم تا یک کیلوگرم کاهش وزن متناسب است و ماهیانه 3 تا 5 کیلوگرم توصیه می شود. البته در دو هفته اول فرد به شدت آب از دست می دهد و در هفته دوم آب از دست رفته جبران می شود در عوض به جای آن بافت چربی شروع به سوختن می کند.

غیر از رژیم لاغری چه ورزش هایی برای لاغری توصیه می شوند؟

با توجه به اینکه هر یک ساعت ورزش 300 کالری انرژی مصرف می کند و تا چند ساعت سوخت و ساز بدن را افزایش می دهد، توصیه می شود روزانه یک ساعت ورزش آن هم ورزشی که پاها را بیشتر درگیر کند، برای لاغری انجام شود. به طور کلی ورزش هایی نظیر پیاده روی، شنا، دوچرخه، دوی درجا، والیبال، بسکتبال برای لاغری و کاهش وزن توصیه می شوند، ولی برای لاغر کردن موضعی، فقط باید نرمش آن ناحیه را به طور مرتب انجام داد. مثلاً برای کوچک کردن شکم باید از ورزش هایی نظیر دراز و نشست استفاده کرد.

منبع: پزشکان/ دکتر مسعود کیمیاگر