در واقع باید بحث را این‌طور شروع کرد که آیا عرق باعث ایجاد بوی بد در بدن ما می‌شود یا نه. غدد عرق و مواد مترشحه از آنها، نقش چندانی در ایجاد بوی بدن ندارند بلکه با ترشح عرق، فقط زمینه را برای ایجاد این بو ایجاد می‌کنند.

همیشه تنها بود و وارد جمع نمی‌شد. در کلاس‌ها هم جایی می‌نشست که نزدیک کسی نباشد؛ در غذاخوری دانشگاه هم تنها می‌نشست. با بقیه بچه‌ها بیرون نمی‌آمد، خلاصه اینکه کلا تنها بود. اول فکر می‌کردم مردم‌گریز است ولی این‌طور نبود؛ اتفاقا پشت تلفن کلی هم آدم «بگو و بخند»ی بود. رفتارش دیگر روی اعصابم رفته بود. آخر سر یک روز دل به دریا زدم و دلیل رفتار عجیب و غریبش را پرسیدم. کلی این شاخه و آن شاخه پرید تا جواب سوالم را ندهد ولی آنقدر پافشاری کردم تا گفت. ازاینکه مجبورش کرده بودم دلیل رفتارش را بگوید، شرمنده شدم. می‌گفت: «از خیلی سال قبل همین‌طور بودم. یک ساعت هم که از خانه بیرون می‌آیم، بدنم بوی عرق می‌‌گیرد. طوری که فکر می‌کنم همه متوجه آن می‌شوند» بنده خدا راست می‌گفت. همیشه بوی تند عرق می‌داد. پرسیدم: «چرا پیش پزشک نمی‌روی؟» گفت: «یکی دو بار رفتم ولی فایده‌ای نداشت.» دلم برایش سوخت. به خاطر مشکلی که دست خودش نبود مجبور بود خودش را از تمام جمع‌ها دور کند. دیشب دوباره داشتم به حرف‌های او فکر می‌کردم و سوال‌های مختلفی به ذهنم رسید. اصلا چرا عرق بعضی از ما اینقدر بد بو است؟ آیا راه‌حلی برای آن هست؟ چرا بدن بعضی از آدم‌ها با اینکه زیاد عرق می‌کنند بوی بدی نمی‌دهد؟ و…

دکتر غلامحسین غفارپور، متخصص پوست، مو، ناخن و لیزر و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، به این پرسش‌ها پاسخ داده است.

چرا عرق تن بعضی از آدم‌ها بوی بدی می‌دهد؟
در واقع باید بحث را این‌طور شروع کرد که آیا عرق باعث ایجاد بوی بد در بدن ما می‌شود یا نه. غدد عرق و مواد مترشحه از آنها، نقش چندانی در ایجاد بوی بدن ندارند بلکه با ترشح عرق، فقط زمینه را برای ایجاد این بو ایجاد می‌کنند.

چطور؟
غدد عرق در پوست انسان به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ غدد اکرین و غدد آپوکرین. غدد عرق اکرین تقریبا در تمام بدن پراکنده‌اند و باعث تعریق بدن در هوای گرم یا در فعالیت‌های شدید می‌شوند. مایع مترشحه از غدد اپوکرین هم حاوی مواد پروتئینی، موادقندی و چربی‌هاست و ترشح این مواد زمینه را برای رشد برخی‌باکتری‌ها روی پوست فراهم می‌کند. این غدد برخلاف غدد اکرین، پراکندگی یکسانی در بدن ندارند و تجمع آنها در برخی نواحی مانند زیربغل و کشاله ران بیشتر است و به همین دلیل بوی نامطبوع بدن نیز در این نواحی بیشتر حس می‌شود.

یعنی باکتری‌ها عامل ایجاد بوی بد بدن هستند؟
بله، باکتری‌ها با تجزیه مواد مترشحه از بدن به حیات خود ادامه می‌دهند و تجزیه این مواد باعث ایجاد بوی بد می‌شود.

غدد آپوکرین فقط در زیربغل و کشاله‌ران وجود دارند؟
در نواحی دیگر بدن کمتر هستند و به همین دلیل ایجاد بوی نامطبوع در نواحی دیگر بدن کمتر است. مثلا در صورت، غدد آپوکرین فقط در گوشه‌های بینی یافت می‌شود و به همین دلیل است که برخی افراد وقتی انگشت خود را به گوشه‌های بینی‌شان می‌کشند، بوی نامطبوعی در این نواحی حس ‌می‌کنند.

غدد آپوکرین فایده‌ای هم برای انسان دارند؟
این غدد با ترشح مواد مختلف، سطح لغزنده‌ای در پوست ایجاد می‌کنند که باعث پراکنده شدن سریع‌تر ذرات عرق در سطح پوست و تبخیر سریع‌تر آنها می‌شود. این عمل در نهایت به خنک‌شدن بهتر بدن می‌انجامد.

درمانی هم برای این مشکل وجود دارد؟
تعریق و بوی بدن بیماری تلقی نمی‌شود که به درمان نیاز داشته باشد ولی راه‌هایی برای کاهش بوی بد بدن وجود دارد. مثلا فرد باید مرتب به حمام برود و پوست بدن به خصوص نواحی زیر بغل و کشاله رانش را با آب و صابون بشوید و با ملایمت لیف بزند تا در اثر سایش بار باکتری‌های موجود در آن ناحیه موقتا کمتر شود. پس از استحمام نیز باید از اسپری‌ها یا محلول‌های دئودرانت استفاده کند.

این دئودرانت‌ها چطور باعث کاهش بوی بد بدن می‌شوند؟
دئودرانت‌ها به دو طریق این کار را انجام می‌دهند؛ در ترکیب دئودرانت‌ها مواد معطری وجود دارد و ضمنا این ترکیب‌ها تا حدودی از ترشح عرق می‌کاهند و به این وسیله در کم شدن بوی بد تاثیر دارند.

گفتید غدد آپوکرین در زیربغل و کشاله ران‌ها تجمع دارند که باعث ایجاد بوی بد در آن نواحی می‌شوند، پس بوی بد پا به چه دلیل ایجاد می‌شود؟
در کف پا غدد عرق آپوکرین وجود ندارد و ایجاد بوی نامطبوع پا دلیل دیگری دارد. در اثر ماندن پا به مدت‌طولانی در کفش، عرق ترشح‌شده از بدن، لایه خارجی پوست پا که لایه شاخی نام دارد را مرطوب می‌کند. کورینه باکتریوم مینوتیسیموم موجود در کف پا نیز با استفاده از رطوبت ایجاد شده، لایه شاخی پوست را که یک لایه مرده است، تجزیه می‌کند. به دلیل اینکه لایه شاخی پوست بدن دارای ترکیب‌های گوگردی است، تجزیه آن باعث ایجاد بوی تند و نامطبوع پا می‌شود.

برای پیشگیری از بو گرفتن پا هم راهی وجود دارد؟
ضخیم شدن لایه شاخی پوست کف پا، منبع غذایی مناسبی برای باکتری‌های تجزیه‌کننده پوست ایجاد می‌کند، بنابراین باید در هر نوبت استحمام، کف پا را سنگ‌پا کشید و مرتب این عضو را با آب و صابون شست تا لایه‌های مرده پوست برداشته شوند. استفاده از جوراب‌ و کفش مناسب که تبادل هوا در آنها مطلوب انجام شود نیز موثر خواهد بود. البته بوگیرها و خوشبوکننده‌های کفش نیز می‌توانند بوی نامطبوع تولید شده را کاهش دهند.

بسیاری از مبتلایان به چاقی و اضافه‌وزن، می‌گویند با افزایش وزن بوی بد بدن آنها تشدید شده است. آیا این فرضیه می‌تواند درست باشد؟
بیشترین تاثیر اضافه‌وزن در افزایش بوی نامطبوع بدن، تاثیر فیزیکی آن است. اضافه شدن لایه‌های چربی در کشاله ران و زیر بغل باعث می‌شود تبخیر عرق به‌سختی و با سرعت کمتری انجام شود بنابراین فعالیت باکتری‌ها در آن نواحی نیز بیشتر می‌شود.

چرا عرق برخی افراد اصلا بدبو نیست؟
اگر تعداد باکتری‌های کورینه باکتریوم مینوتیسیموم در پوست کمتر باشد، مواد پروتئینی، قندی و چربی ترشح شده از بدن کمتر تجزیه می‌شود و بوی بدن کمتر خواهد بود ضمن اینکه امکان دارد با رعایت اصول بهداشت فردی، استحمام به موقع و استفاده از انواع بوگیرها این مشکل را به شکل مطلوبی مدیریت کرده باشند.

برخی معتقدند که بعضی از مواد غذایی می‌تواند تعریق انسان را بدبو کند. آیا این موضوع صحت دارد؟
برخی مواد خوراکی اسانس‌هایی دارند که می‌توانند با دفع شدن از راه تعریق، بوی بدن را تشدید کنند ولی تاثیر آنها چندان زیاد نیست.

آیا می‌توان با تزریق سم بوتولینیوم که در کشور ما بیشتر با نام بوتاکس از آن یاد می‌شود، از بوی بد بدن کاست؟
بله، تزریق سم بوتولینیوم آ می‌تواند با فلج کردن غدد ترشح‌کننده عرق، در کاهش بوی بد بدن موثر باشد ولی این عمل بسیار دردناک است و در عین حال هزینه زیادی بر فرد تحمیل می‌کند. ضمن اینکه این کار باید مداوم و هر چند ماه یک‌بار انجام شود زیرا تاثیر سم بوتولینیوم دائمی نیست بنابراین این روش چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.

منبع : سلامت ایران