استویا یک شیرین کننده طبیعی است که از گیاهی بومی آمریکای شمالی و جنوبی به دست می آید. به عنوان یک شیرین کننده، استویا طی سالیان اخیر رشد محبوبیت خود را به ویژه بین افراد مبتلا به دیابت شاهد بوده است. برخی مطالعات نشان داده اند که استویا سطوح قند خون را افزایش نمی دهد، از این رو، گزینه ای بی خطر برای افراد مبتلا به دیابت است.

به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "مدیکال نیوز تودی"، استویا حاوی ترکیباتی به نام استویول گلیکوزیدها است که تقریبا 300 برابر شیرین‌تر از شکر است. با این وجود، استویا از کالری بسیار کمی برخوردار است و از نظر فنی به عنوان محصولی با کالری صفر شناخته می شود.

اگرچه بسیار شیرین هستند، استویول گلیکوزیدها می توانند پس‌مزه تلخی داشته باشند. بر همین اساس، محصولات استویا حاوی مواد دیگری برای خنثی کردن این شرایط هستند.

آیا استویا برای افراد مبتلا به دیابت بی خطر است؟

عصاره های استویا زمانی که در مقادیر متعادل مصرف شوند، به طور کلی برای بیشتر افراد بی خطر هستند.

سازمان غذا و داروی آمریکا استویول گلیکوزیدها را به عنوان "به طور کلی بی خطر تشخیص داده شده" (GRAS) دسته بندی کرده است. در نتیجه، تولیدکنندگان ممکن است برخی استویول گلیکوزیدهای خلوص بالا را به غذاها و نوشیدنی ها اضافه کنند.

استویول گلیکوزیدها اغلب در نوشیدنی های بدون قند، مرباها، و محصولات لبنی وجود دارند.

طی یک بیانیه مشترک، انجمن قلب آمریکا و انجمن دیابت آمریکا استویا و شیرین کننده های مشابه را در صورت مصرف درست و متعادل برای افراد مبتلا به دیابت مفید عنوان کرده اند.

برخی پژوهش ها نشان داده اند که استویا ممکن است به کنترل قند خون کمک کند و پشتیبان این بیانیه هستند.

آیا استویا می تواند دیابت را بهبود بخشیده یا درمان کند؟

در حال حاضر، درمانی برای دیابت وجود ندارد، اما افراد می توانند از طریق تغییرات غذایی و سبک زندگی و همچنین مصرف دارو این بیماری را مدیریت کنند.

این جایگزینی ممکن است مقدار کالری مصرفی فرد را کاهش دهد، که احتمالا به کاهش وزن کمک می کند. وزن اضافه یک عامل خطرآفرین برای دیابت نوع 2 و عوارض آن است که شامل مشکلات قلبی و کلیوی می شوند.

همچنین، افراد بسیاری مبتلا به دیابت دارای فشار خون بالا هستند. برخی پژوهش ها نشان داده اند که استویا ممکن است فشار خون را در افراد مبتلا به پرفشاری خون کاهش دهد، اما همه مطالعات به نتیجه ای مشابه دست نیافته اند. پژوهش های بیشتری برای تایید اثر احتمالی نیاز است.

پژوهش ها چه می گویند

چندین مطالعه به بررسی آثار استویا بر سطوح قند خون اقدام کرده اند.

مطالعه ای در سال 2016 نشان داد که پودر برگ استویای خشک شده به طور قابل توجهی سطوح قند خون را در افراد مبتلا به دیابت، هم به صورت ناشتا و هم پس از غذا خوردن، کاهش داده است. همچنین، شرکت کنندگان در این مطالعه کاهش در سطوح تری گلیسیرید و کلسترول خود را تجربه کردند.

پژوهشگران نتیجه گیری کردند که استویا به عنوان جایگزینی برای شکر و شیرین کننده های دیگر برای افراد مبتلا به دیابت بی خطر است.

مطالعه ای در سال 2013 روی موش ها نشان داد که استفاده از پودر برگ استویای کامل به عنوان یک مکمل غذایی به کاهش سطوح قند خون منجر شده است. همچنین، نتایج این مطالعه نشان دادند که استویا آسیب کبدی و کلیوی در حیوانات را کاهش داده است.

پژوهشی دیگر در سال 2013 نشان داد که استویا دارای پتانسیل آنتی اکسیدانی است و به طور قابل توجهی سطوح قند خون را در موش ها کاهش داده است.

همچنین، استویا ممکن است گرسنگی را کاهش داده و احساس سیری را در افراد بهبود ببخشد. در یک مطالعه کوچک، پژوهشگران به شرکت کنندگان میان وعده ای پیش از وعده غذایی اصلی دادند. این میان وعده حاوی استویا، آسپارتام، یا ساکارز بود.

میان وعده حاوی ساکارز دارای 493 کالری بود، در شرایطی که میان وعده های حاوی استویا و آسپارتام تنها 290 کالری داشتند. با این وجود، هر سه گروه شرکت کنندگان سطوح گرسنگی و سیری مشابه را گزارش کردند.

افرادی که میان وعده استویا مصرف کرده بودند، به طور قابل توجهی کاهش سطوح قند خون پس از وعده های غذایی را در مقایسه با گروه ساکارز تجربه کردند. همچنین، آنها سطوح انسولین پایین‌تر نسبت به دو گروه آسپارتام و ساکارز را نشان دادند.

ذکر این نکته اهمیت دارد که در این پژوهش بیشتر از برگ استویا خشک شده به جای عصاره های استویا استفاده شده بود. عصاره های استویا به طور معمول حاوی مواد تشکیل دهنده دیگری هستند که برخی از آنها ممکن است بر سطوح قند خون اثرگذار باشند.

فواید استویا

مطالعات علمی نشان داده اند که استویا ممکن است فواید زیر را ارائه کند:

ویژگی های آنتی اکسیدانی احتمالی

کنترل قند خون، هم در زمان ناشتا و هم پس از غذا خوردن

تقویت احساس سیری و کاهش گرسنگی

تمایل کمتر به مصرف کالری های اضافه در ادامه روز

کاهش فشار خون در افراد مبتلا به پرفشاری خون

محافظت در برابر آسیب های کبدی و کلیوی

کاهش سطوح تری گلیسیرید و کلسترول

یکی دیگر از فواید استویا چند کاره بودن آن است. این شیرین کننده برای استفاده در نوشیدنی های گرم و سرد مناسب است و می توان آن را به همراه جو دوسر یا میوه نیز مصرف کرد.

استویا ممکن است برای برخی غذاهای پخته با توجه به محصول شیرین کننده و دستورالعمل غذایی نیز مناسب باشد. با این وجود، استویا حالت کاراملی نمی یابد و نمی تواند در تمام دستورالعمل ها مورد استفاده قرار بگیرد.

خطرات و عوارض جانبی

مطالعات درباره ایمنی استویا عوارض جانبی منفی را تا زمانی که افراد به مقدار متعادل از آن استفاده کنند، گزارش نکرده اند. سازمان غذا و داروی آمریکا محصولات استویای پالایش شده را به عنوان به طور کلی بی خطر برای بیشتر افراد دسته بندی کرده است.

برخی محصولات استویا حاوی افزودنی هایی هستند که ممکن است دارای عوارض جانبی باشند. به عنوان مثال، الکل قندها ممکن است در برخی افراد موجب علائم زیر شوند:

- نفخ

- حالت تهوع و استفراغ

- درد و گرفتگی معده

- مشکلات گوارشی دیگر

با این وجود، الکل قندها برای افراد مبتلا به دیابت بی خطر هستند. به گفته انجمن دیابت آمریکا، الکل قندها حاوی کالری کمتر نسبت به شکر هستند و به اندازه کربوهیدارت های دیگر بر سطوح قند خون اثر نمی گذارند.

افراد مبتلا به دیابت باید محصول استویا انتخابی خود را بررسی کنند تا حاوی شیرین کننده های دیگری نباشد که ممکن است سطوح گلوکز خون را افزایش دهند.

جایگزین هایی برای استویا برای افراد مبتلا به دیابت

شیرین کننده های مصنوعی دیگر ممکن است به افراد مبتلا به دیابت در مدیریت هوس های غذایی برای غذاها و نوشیدنی های شیرین کمک کنند.

سازمان غذا و داروی آمریکا شیرین کننده های مصنوعی زیر را تایید کرده است:

آس‌سولفام پتاسیم

ادوانتام

آسپارتام

نئوتام

ساخارین

سوکرالوز

به جز آسپارتام، بدن انسان این شیرین کننده ها را تجزیه نمی کند. در عوض، آنها از دستگاه گوارش عبور کرده و از طریق ادرار و مدفوع دفع می شوند. همانند استویا، این شیرین کننده ها نیز کالری اضافه ارائه نمی کنند.

همچنین، الکل قندها بدون تاثیرگذاری بر سطوح قند خون شیرینی را افزایش می دهند. الکل قندهایی که تولیدکنندگان به طور معمول به غذاها و نوشیدنی ها اضافه می کنند، شامل موارد زیر می شوند:

- اریتریتول

- ایزومالت

- لاکتیتول

- مالتیتول

- سوربیتول

- زایلیتول

با این وجود، بسیاری از غذاهای دارای شیرین کننده های مصنوعی حاوی کالری و کربوهیدارت هستند. گاهی اوقات، این غذاها می توانند دارای کربوهیدارت هایی تقریبا به اندازه نسخه های سرشار از شکر باشند. بر همین اساس، افراد باید جدول ارزش غذایی محصول را پیش از انتخاب و مصرف به دقت بررسی کنند.