گزارش چند توقف کرونایی؛ از «ووهان» تا «ترکیه»

وِلوِله کرونا در جهان به راه افتاد از شرق جهان، چین، شهر ووهان؛ کسی نه درد را می‌شناخت نه درمان را. سازمان بهداشت جهانی اعلام پاندمی جهانی کرد. کشورهای دنیا بر آن شدند که راه را بر این تازه متولد شده شوم ببندند و حداقل حضور نامبارکش را در کشورهایشان به تعویق اندازند. ایران نیز آستین بالا زد و اکنون بیش از یک سال است که همپای دنیا نسخه می پیچد و در این مسیر با نشیب و فرازهایی روبروست...

 

به گزارش ایسنا، با آغاز زمزمه های شیوع کرونا و خطر جابجایی اش به سایر کشورها، همه کشورهای برای پیشگیری از ورود آن دست به کار شدند. البته هرچند سد دفاعی کشورها بر سر راه کرونا ویروس تازه متولد شده در جهان موثر نیفتاد و کووید-۱۹ مرزها و قاره‌ها را درنوردید و خودش را به تمام مناطق جهان رساند، اما پیش از آن تصاویر هشدار دهنده‌ای که از خود به نمایش گذاشته بود، سیستم‌های بهداشت و درمان کشورها را متقاعد کرد که هر چه زودتر برای این گرفتاری جدید چاره‌اندیشی کنند تا بتوانند جان مردمان‌شان را نجات دهند. بر این اساس بود که بسیاری از کشورها توقف رفت و آمد با چین، کنترل مسافران ورودی به کشور، آماده‌سازی و آماده‌باش بیمارستان‌ها، ایجاد بخش‌های ایزوله و... را آغاز کردند.  ایران نیز دست به کار شد. بر این اساس کلیه مرزهای ورودی به کشور تحت رصد ماموران بهداشتی قرار گرفتند و مسافران در بدو ورود تب سنجی و غربالگری شدند. در عین حال وزارت بهداشت برای کنترل اوضاع دستور به توقف پروازها از مقصد چین به کشور و بالعکس داد. دستوری که گرفتار تشریفات اداری و بروکراسی و ... شد و به اذعان مسوولان و کارشناسان سلامت بهنگام اجرا نشد.

 

 

11 بهمن ماه 1398 بود که وزیر بهداشت از توقف موقت پروازهای رفت و برگشت ایران - چین در پی شیوع کروناویروس جدید خبر داد و اعلام کرد که در نامه ای به دکتر جهانگیری - معاون اول رئیس‌جمهوری تقاضا کردم که تدابیر ویژه و جدیدی را درباره برخورد با کرونا ویروس اتخاذ کنیم. از جمله این که به‌صورت موقت پروازهای رفت و برگشت با کشور چین را محدود کنیم. بر این اساس در نشستی که  آقای جهانگیری به صورت اضطراری با حضور وزیر راه، وزیر امور خارجه، وزیر کشور ، وزیر گردشگری و سخنگوی دولت تشکیل دادند، تصمیم بر این شد که پروازهای رفت و برگشت مان به چین فعلاً متوقف شود.

 

روز بعد از اعلام این تصمیم اما، هنوز رفت و آمد هوایی به چین ادامه داشت. بر همین اساس هم وزیر بهداشت در پیامی توییتری نوشت: "روز گذشته با درخواست بنده جلسه‌ای با حضور وزرای مربوط تشکیل و تصویب شد پروازهای چین متوقف شود که ظاهرا امروز خطی برای برگشت ایرانیان از چین و بازگشت اتباع چینی از ایران باز است که اگر تا فردا ادامه یابد مجدد پیگیری خواهم کرد. البته اجرای این مصوبه در اختیار وزارت بهداشت نیست."

 

این در حالی بود که رفت و آمد هوایی به چین همچنان ادامه یافت تا اینکه در تاریخ 30 بهمن ماه 1398 وزارت بهداشت اعلام کرد که دو مورد کرونا مثبت در قم شناسایی شدند. بنابراین با وجود همه اقدامات انجام شده، از آنجایی که ویروس مرز نمی‌شناسد، کرونا ویروس یک ماه مانده به سال نو، مهمان ناخوانده ایرانیان شد و حضورش در کشور رسما در تاریخ 30 بهمن ماه ۱۳۹۸ تایید شد. حضوری که ابتدا از قم آغاز شد و سپس در گیلان، تهران و سایر استان‌های کشور ادامه یافت و به سرعت روند صعودی به خود گرفت. بعد از اعلام پاندمی کرونا از سوی سازمان جهانی بهداشت اعمال محدودیت ها و تدوین و ابلاغ شیوه نامه های بهداشتی نیز افزایش یافت و زندگی همراه با کرونا با قواعد جدیدش بی آنکه بخواهیم خودش را به ما تحمیل کرد. 

 

 

تا به امروز با کرونا سه موج شدید را تجربه کرده‌ایم. هرچند که در حال حاضر هم بعد از تعطیلات نوروز و حجم بالای سفرهای نوروزی و البته بسیاری از پروتکل شکنی ها، موج چهارم بیماری در برخی استانها آغاز شده است؛ موجی که می تواند با طغیان ویرس جهش یافته در کشور سهمگین تر از سه موج قبلی باشد.

 

موج اول را در هجمه اول ویروس به کشورمان از زمان تایید بیماری تا اواخر اسفند ماه ۹۸ شاهد بودیم. آن زمان دنیا به تدریج متوجه شد که با استفاده از ماسک و رعایت چند راهکار بهداشتی ساده می توانیم در برابر ویروس بایستیم. پیکی که بالاخره با آموزش و رعایت پروتکل‌های بهداشتی کاهشی شد و این روند کاهشی تا اواخر اردیبهشت ماه ادامه داشت.

 

با آرام شدن اوضاع اما، همه گمان کردند که کرونا رخت بسته است؛ محدودیت‌ها برداشته شد، خیابان‌ها شلوغ شد و سفرها هم به راه. غافل از اینکه کرونا از همین عادی انگاری‌ها استفاده و در جان‌ها رخنه کرد. به طوری که مجدداد از اواخر خرداد ۱۳۹۹، تخت‌های بیمارستانی به تدریج پر شدند، آمارها افزایش یافت و عمدتا شاهد افزایش ابتلاهای خانوادگی بودیم. چراکه رفت و آمدها و دید و بازدیدها شروع شده بود و کرونا مجال یافت تا کل یک خانواده را از بزرگ و کوچک گرفتار کند. در همین پیک بود که حرف از اجباری شدن استفاده از ماسک به میان آمد. به طوری که وزارت بهداشتی‌ها اعلام کردند که اجباری کردن استفاده از ماسک به نوعی احترام گذاشتن به سلامتی طرف مقابل است. در عین حال با توجه به بررسی‌هایی که تاکنون در دنیا انجام شده و با توجه به شیوه انتقال ویروس، استفاده از ماسک یکی از موثرترین و ارزان قیمت‌ترین راه‌های پیشگیری از انتقال ویروس است؛ به طوری که اگر دو نفر از ماسک استفاده کنند، حتی اگر یکی از آنها مبتلا باشد و در برابر فردی قرار بگیرد که سالم است، بسته به نوع ماسک می‌تواند بین ۸۵ تا ۹۵ درصد محافظت انجام دهد. بنابراین ماسک به عنوان یک وسیله ساده و ارزان قیمت می‌تواند برای انجام فعالیت های اقتصادی و ادامه زندگی روزمره بسیار کمک کننده باشد؛ البته با رعایت برخی پروتکل‌های دیگر.

 

با این وجود برخی گوش‌شان بدهکار این حرف‌ها نبود و راه خودشان را می‌رفتند و بر همین اساس بود که پاییز و زمستان سخت از راه رسید و کرونا می‌تاخت و جان می‌گرفت. به طوری که مرگ‌های ۴۰۰ تایی ۵۰۰ تایی در روز را تجربه کردیم، خانواده‌های زیادی داغدار شدند و آرزوهای زیادی در زیر خاک مدفون شد.

 

با ادامه مرگ های 300 تایی و 400 تایی لزوم تشدید محدودیت های کرونا بیش از پیش احساس می شد و بر همین اساس هم از اول آذر ماه 1399 محدودیت‌هایی در ساعات کار مشاغل و کارمندان و همچنین در زمینه رفت و آمدهای درون استانی و بین استانی ایجاد شد. همچنین با توجه به افزایش شهرهای قرمز قرار بر منع تردد از ساعت ۲۱:۰۰ تا ۴:۰۰ صبح شد. در ادامه نیز آغاز فعالیت طرح محله محور مقابله با کرونا تحت عنوان طرح شهید قاسم سلیمانی، افزایش تعداد آزمایش‌های تشخیصی کرونا، اعمال محدودیت تردد بین استانی و... به تدریج آمار بستری و فوت ناشی از کرونا را بعد از یک پاییز پُر مرگ، کاهش داد. به طوری که در ۲۹ آذر ماه دکتر علیرضا رییسی-سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرد که روند بیماری در ۳۰ استان کشور نزولی شده و به این ترتیب به تدریج تعداد شهرهای قرمز کاهشی و نهایتا هم صفر شد.

 

با این حال اما کرونا در جهان دستخوش جهش شده بود؛ جهش انگلیسی، آفریقای جنوبی و برزیلی که از مهمترین جهش های شناخته شده کرونا در جهان به شمار می آمدند. بر این اساس همزمان با کاهش موارد بیماری در کشور، مسئولان وزارت بهداشت نسبت به ورود نوع جهش یافته ویروس به ویژه ویروس کرونای انگلیسی هشدار می دادند. بر همین اساس هم بود که سعید نمکی-وزیر بهداشت در یکم دی ماه 1399، لغو پروازهای ایران به انگلستان و بررسی دقیق مسافران ورودی به کشور را خواستار شد و در نامه ای خطاب به وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که «براساس گزارش واصله، اخیراً نوع جهش یافته ویروس COVID-۱۹ در برخی کشورها به ویژه کشور انگلیس مشاهده شده که به احتمال قوی دارای بیماری زایی بالایی است، لذا به منظور رعایت اقدامات احتیاطی خواهشمند است دستور فرمایید از این تاریخ کلیه پروازهای خطوط هوایی شرکت های ایرانی به مقصد کشور انگلستان و بالعکس لغو و کان لم یکن اعلام گردد.»

 

 

نمکی همچنین پیرو این مکاتبه، در نامه ای به دکتر رییسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، در خصوص بررسی دقیق کسانی که مستقیم یا غیر مستقیم از مبدأ کشور انگلیس وارد می شوند، دستوراتی صادر و بر ضرورت بررسی دقیق مسافرین از مبدا انگلیس به مقصد ایران، انجام تست، قرنطینه و مراقبت کامل از آنها و تشدید نظارت ها و مراقبت و انجام آزمایشات COVID-۱۹ در کلیه مبادی ورودی هوایی بخصوص پروازهایی که از مبدأ کشورهای اروپایی صورت می پذیرد، تاکید کرد.

 

در همین روز هم وزیر راه و شهرسازی درباره لغو پروازهای ایران به مقاصد انگلستان گفت: با توجه به توصیه‌های صورت گرفته همه پروازهای ایران به مقصد انگلستان به مدت دو هفته لغو شده است و هیچ پروازی نباید در این بازه زمانی انجام شود که البته بیشتر پروازهای ورودی از انگلستان مورد توجه بوده است.

 

 

با این حال گویا باز هم گوش عده ای بدهکار نبود و فرمان شکنی کردند. به طوری که در آن بازه زمانی به نظر می رسید که لغو این پروازها تنها برای شرکت‌های هواپیمایی داخلی است و برخی از ایرلاین‌های خارجی حتی برای پروازهای خود در مسیر تهران-لندن برای هفته آینده شان هم برنامه ریزی کردند و آژانس های هواپیمایی نیز  اقدام به فروش بلیت های آن ها با قیمت های بالا کردند. 

 

 

 

این کاهش تاجایی پیش رفت که از اواسط دی ماه میزان بستری بیماران به شدت کاهش یافت و میزان مرگ و میر کرونایی نیز پس از چندین ماه در تاریخ ۱۶ دی ماه مجددا دو رقمی شد. همچنین بر این اساس میزان موارد سرپایی مثبت بیماری در کل کشور نیز با کاهش چشمگیری روبرو شد؛ به طوری که وزیر بهداشت در هشتم دی ماه ۱۳۹۹ از کاهش حداقل ۵۰ تا ۶۰ درصدی مرگ و میر روزانه ناشی از کرونا در کشور خبر داد، اما خبر ناخوشایند ورود سوش جدید ویروس کرونا به کشور در همان روز بود؛ ویروس جهش یافته انگلیسی.

 

بنابراین همزمان با کاهش موارد مرگ و میر و دو رقمی شدن مرگ ها در کشور، وزیر بهداشت در تاریخ 16 دی ماه از ورود ویروس جهش یافته انگلیسی به کشور خبر داد. ویروسی که قدرت سرایتش چند برابر ویروس ووهان است و به گفته وزارت بهداشتی ها قدرت بیماری زایی بیشتری هم دارد. بر همین اساس بود که با وجود آرام شدن اوضاع کرونا در کشور، وزارت بهداشتی‌ها به طور مداوم هشدار می‌دادند که این کاهش ناپایدار و وضعیت بیماری در کشور شکننده است؛ به طوری که با کوچکترین عادی انگاری و عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی، هر آن امکان دارد که کرونا دوباره و با قوایی بیشتر به ما حمله کند.

 

 

باید توجه کرد که با ثبات نسبی شرایط کرونا در کشور، همان اشتباه قدیمی یعنی کاهش رعایت پروتکل های بهداشتی مجددا اتفاق افتاد. کاهشی که در برخی استان‌ها مانند خوزستان، بیشتر بود. به طوری که به گفته وزیر بهداشت در اواخر سال  1399میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی در برخی شهرهای خوزستان به زیر ۱۰ درصد رسیده بود و کرونا درست از همینجا مجددا به کشور ضربه زد. آن هم نه کرونای ووهان، بلکه کرونای جهش یافته انگلیس که آرام از مرزهای غربی وارد کشور شد. 

 

 

بر این اساس در شرایطی که کرونای جدید موسوم به کرونای انگلیسی به گفته مسئولان وزارت بهداشت، از عراق وارد ایران شده بود، اما همچنان پروازها و سفرها از  ایران به این همسایه غربی انجام می شد. موضوعی که منجر به اعتراض وزیر بهداشت شد و اعلام کرد که ما کی برای تردد از مرزها به سمت عتبات و برگشتش مجوز و اجازه دادیم؟. چه کسی از من نامه دارد در این زمینه. کدام یک از همکارانم با برخی از این ترددها موافقت کردند؟. اتوبوسی می آید و آن را در مرز تست می کنیم که فرد مثبت از آن بیرون می آید. این فرد مثبت پیاده می شود و اتوبوس تا فلان شهرستان می رود. ردیابی می کنیم و تازه موارد مثبت در آنجا پیدا می شوند. تا کجا باید همکاران من تاوان ندانم کاری برخی را بدهند. ما چه گناهی کردیم که  مدام باید موج ایجاد شود، موج را بشکنیم و شهید دهیم!.

 

 

نمکی گفت: من وزیر خبر ندارم چه کسی می آید و بیرون می رود. فقط شدم ته رودخانه، زخمی و جنازه جمع کن. بجای وزیر بهداشت بگذارید مدیرکل مرده شور خانه. این درد بزرگی است.   ویروس، ویروس مهاجمی است. فکر نکنید، انگلیس یکی از ساختارهای ضعیف سلامت جهان را دارد. انگلیس یکی از نظام های سلامت مقتدر جهان را دارد. آلمان کشور کمی نیست در مقابل مسایل بهداشتی درمانی، اما به زانو درآمد. نه گستردگی اقلیم ما را دارند و نه کم بضاغتی اقتصادی ما را دارند. ما داریم فریاد می‌زنیم که اپیدمی گرفتارمان می‌کند، چرا گوش نمی کنید؟. اینطور که نمی شود مملکت اداره کرد. چقدر باید فریاد بزنم و بگویم. چقدر باید خجالت بکشم از پزشک و پرستار و علوم آزمایشگاهی و بقیه.

 

در آستانه نوروز هم با وجود آرام بودن اوضاع، هشدارهای وزارت بهداشتی ها پابرجا بود. هشدارهایی که البته چندان مورد توجه قرار نگرفت؛ سفرهای نوروزی به راه بود و بساط پروتکل شکنی هم به راه. به طوری که طبق اعلام دکتر سیما سادات لاری- سخنگوی وزارت بهداشت به ایسنا، در ایام نوروز 15 هزار نفر کرونا مثبتی که از بیماری خود آگاه بودند، اقدام به جابجایی کرده اند. در عین حال میانگین رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کشور به ۵۵ درصد سقوط کرده است؛ موضوعی که خطر موج چهارم را دو چندان می‌کند.

 

کشوری که در هفته دوم بهمن ماه هیچ شهر قرمز کرونایی نداشت و تنها ۱۸ شهر آن نارنجی بودند و در مقابل  ۳۰۱ شهر آبی داشت، حالا با گذشت کمتر از دو ماه به نقطه‌ای رسیده که شاهد کاهش ۹۰ درصدی شهرهای آبی در کشور هستیم. در نقطه مقابل اما، افزایش بیش از ۹۰ درصدی شهرهای قرمز و نارنجی را مشاهده می‌کنیم. بر این اساس به گفته مقامات وزارت بهداشت، در حال حاضر در کشور ۴۷ شهر قرمز و ۱۲۶ شهر نارنجی، ۲۴۷ شهر زرد و ۲۸ شهر آبی داریم. در تهران نیز می‌بینیم که نسبت به دو هفته گذشته مواردسرپایی، بستری و فوت بین ۵۰ الی ۷۰ درصد افزایش داشته است.

 

 

در عین حال، در حال حاضر علاوه بر طغیان بیماری کرونا در عراق، در کشور ترکیه که همسایه شمال غربی ایران محسوب می شود نیز موارد بیماری افزایشی بوده است. افزایشی که مقامات بهداشت و درمان کشور را نگران کرده و بر همین اساس هم وزیر بهداشت با توجه به شیوع گسترده بیماری کووید 19 در کشور ترکیه با ویروس موتاسیون یافته، در نامه‌ای به وزیر کشور و فرمانده قرارگاه عملیاتی ستاد مبارزه با بیماری کرونا، بر ضرورت توقف یک هفته ای ایاب و ذهاب از طریق مرزهای هوایی و زمینی با کشور مذکور و لزوم همکاری استانداران در این زمینه، تاکید کرد.

 

در متن نامه دکتر سعید نمکی خطاب به دکتر رحمانی فضلی آمده است:« با توجه به شیوع گسترده بیماری covid-19 در کشور ترکیه با ویروس موتاسیون یافته، ضروری است، حداکثر تا 48 ساعت آینده به مدت یک هفته ایاب و ذهاب از طریق مرزهای هوایی و زمینی با کشور مذکور متوقف گردد. بدیهی است شهروندان ایرانی که در ترکیه به سر می برند و قصد ورود به کشور را دارند و همچنین اتباع کشور ترکیه که در ایران بوده و قصد خروج از کشور را دارند، می توانند با رعایت پروتکل های مربوطه و انجام تست PCR و اطمینان از عدم آلودگی اقدام به ورود و خروج نمایند. ضمناً جهت هموطنانی که از مرزهای زمینی و هوایی وارد کشور می شوند، ایجاد قرنطینه برای موارد مشکوک یا مثبت ضروری خواهد بود.»

 

 

البته این نامه وزیر بهداشت با واکنش توییتری مشاور وزیر کشور مواجه شد. به طوری که روح الله جمعه ای  در پیام توئیتری نوشت:" نامه وزیر بهداشت به وزارت کشور درباره توقف ایاب و ذهاب به ترکیه به طور معمول و در قالب ساز و کار خاص خود در جریان اداری قرار داشت که ناگهان روز جمعه تصویر آن سر از رسانه ها درآورد!!! هر چند در متن نامه به راه حل اشاره شده است اما انتشار آن به هر طریقی!! از غرایب نظام اداری است."

 

در عین حال ابوالقاسم جلالی- معاون هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی روز گذشته در گفت‌وگو با ایسنا در این باره اظهار کرد: سازمان هواپیمایی تابع ستاد ملی مقابله با کرونا و ودیگر متولیان حوزه بهداشت است و اگر درخواستی به این سازمان مبنی بر توقف یا ممنوعیت پروازهای خارجی و داخلی برسد، قطعا آن را اجرایی خواهیم کرد.

 

وی افزود: تا کنون درخواستی مبنی بر توقف پروازهای ترکیه به دست ما نرسیده است اما به محض ابلاغ آن را اجرایی می‌کنیم. در صورتی که از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا درخواستی مبنی بر توقف یا ممنوعیت پروازهای خارجی یا داخلی شود، به سرعت آن را اعمال خواهیم کرد.

 

در شرایطی که کارشناسان سلامت تجمع، جابجایی و سفر را عاملی برای گردش بیشتر ویروس می دانند، عده ای هم معتقدند که از آنجایی که وزارت بهداشت نمی تواند  شرایط را کنترل و مدیریت کند و توپ را به زمین دیگری می‌اندازد. به طوری که حرمت‌الله رفیعی- رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی به ایسنا، گفته است که به نظر می‌رسد وزارت بهداشت نمی‌تواند شرایط را کنترل و مدیریت کند و توپ را به زمین دیگری می‌اندازد و سفر را به عنوان گزک دست گرفته است. اگر این وزارتخانه نگران انتقال بیشتر بیماری از خارج کشور است، چرا به پروازهای شلوغ داخلی توجه نمی‌کند؛ تعداد پروازها و مسافران کیش به هیچ‌وجه با ترکیه قابل مقایسه نیست.

 

 

در عین حال به گفته دکتر ایرج حریرچی- معاون کل وزارت بهداشت اکنون میزان مرگ‌های ناشی از کرونا در کشور عراق افزایش زیادی داشته است. خوزستان ما نیز تابع عراق شد. کهگیلویه، چهار محال و بختیاری، لرستان، ایلام و بوشهر و ... تقریبا دارند همین نما را پیدا می‌کنند. بر این اساس وقتی می‌گوییم عراق نروید به این دلیل است که ویروس انگلیسی با شدت زیاد در عراق وجود دارد.

 

وی همچنین گفت: میزان موارد مرگ در ترکیه نیز افزایشی است و به حدود روزانه ۱۶۰ تا ۱۷۰ مورد رسیده است. موارد در ترکیه به‌شدت افزایش یافته و روزانه به ۳۷ الی ۳۸ هزار نفر رسیده است. این که دکتر نمکی نامه زدند و اعلام کردند که سفر به ترکیه ممنوع شود، به دلیل روند افزایشی ویروس در این کشور است. در عین حال ما در کشورهایی مانند امارات و ترکیه، فقط نگران ویروس انگلیسی نیستیم، بلکه نگران ویروس آفریقای جنوبی هم هستیم. زیرا این کشورها توریستی هستند و امارات و ترکیه پروازهای زیادی دارند و نگران ویروس برزیلی هم هستیم. برزیل چند روز قبل ۳۶۰۰ کشته داشت. شعار سازمان جهانی بهداشت این است که در دنیا هیچکس در امنیت و آرامش نخواهد بود، مگر این که همه مردم دنیا در امنیت از این ویروس باشند.

 

 

البته باید توجه کرد که در ابتدای شیوع کرونا، هنوز نمی دانستیم که این بیماری چقدر مرگبار است و می تواند جان بسیاری از هموطنان و عزیزان مان را با یک لحظه غفلت بگیرد، اما حالا اوضاع فرق می کند. در حال حاضر طبق آخرین آمار وزارت بهداشت مجموع جانباختگان کووید-19 در کشور به ۶۳ هزار و ۱۶۰ نفر رسیده است و دیگر جایی برای تعلل نیست. بنابراین شایسته است هرچه سریع تر فارغ از اختلاف سلایق، برای حفظ سلامت مردم و نجات جان هموطنان آن هم فارغ از تشریفات اداری و کاغذ بازی های مرسوم، قدم برداریم و هرچه سریع تر و با هماهنگی بین بخشی بالا تصمیمات را در سطح کلان کشوری اجرایی کنیم و در راستای پیشی گرفتن از کرونا حرکت کنیم.