سیستم ایمنی و عفونت ویروس کرونا

سندروم حاد تنفسی جدید یعنی کرونا ویروس-دو، ایجادکننده بیماری کووید-۱۹ به عنوان یک بیماری همه‌گیر تهدیدکننده جوامع بشری از جنبه‌هایی متفاوت است و به نظر می‌رسد در حال حاضر، راهبرد اصلی مدیریت کرونا ویروس پیشگیری از ابتلا به آن است. محققان در پژوهشی با عنوان «فعالیت ورزشی، سیستم ایمنی و کرونا ویروس» آورده‌اند، فعالیت‌های ورزشی با شدت متوسط علاوه بر ارتقاء آمادگی جسمانی، باعث تقویت پاسخ‌های سیستم ایمنی سلولی و هومورال به ویژه در افراد با ضعف سیستم ایمنی درمعرض خطر عوارض کرونا ویروس مانند افراد مسن، افراد چاق و دارای بیماری‌های مزمن می‌شوند.

این پژوهش توسط مهدیه ملانوری شمسی دانشیار فیزیولوژی ورزشی و صادق امانی شلمزاری استادیار فیزیولوژی ورزشی انجام شده که نشان می‌دهد، انجام دادن فعالیت‌های ورزشی به صورت منظم در طول عمر می‌تواند راهبردی مؤثر برای پیشگیری از بیماری ویروسی مانند کووید-۱۹ باشد. ازطرفی، قرنطینه خانگی و استفاده نکردن از اماکن ورزشی عمومی باعث کاهش میزان آمادگی جسمانی، اختلال در ریتم شبانه‌روزی، اختلال در خواب، افسردگی، افزایش رفتارهای بی‌تحرکانه و برهم خوردن تعادل انرژی دریافتی و مصرفی می‌شوند که تمامی این موارد با ضعف سیستم ایمنی و خطر عوارض شدیدتر حاصل از بیماری کووید ۱۹ همراه‌اند.

فعالیت بدنی با شدت متوسط در خانه در زمان شیوع این بیماری می‌تواند راهبردی مؤثر در مقابله با این عوارض باشد. همچنین، فعالیت بدنی با شدت متوسط به صورت مستقیم از طریق تقویت سیستم ایمنی، ارتقاء دفاع آنتی اکسیدانی و تقویت پاسخ‌های ضدالتهابی و نیز به صورت غیرمستقیم از طریق کاهش اضطراب، بهبود خلق‌وخو، تعدیل نیم‌رخ چربی و حساسیت انسولینی، در ارتقاء سیستم ایمنی و مقابله با عوارض کرونا ویروس مؤثر است. بنابراین  بدن ما همواره تحت تهاجم پاتوژن‌ها مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها قرار دارد.

بر این اساس، تکامل سبب پیدایش لایه‌های توانمند و پیچیده‌ای برای دفاع در برابر پاتوژن‌ها شده است. سیستم ایمنی به دو بازوی ایمنی ذاتی و ایمنی سازشی تقسیم می‌شود که در تعامل با همدیگر از بدن در مقابل پاتوژن‌ها محافظت می‌کنند. هرکدام از این دو بخش شامل سلول‌ها و عوامل محلول می‌شوند. طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، سالانه بیش از ۴میلیون مرگ در اثر ابتلا به بیماری‌های عفونی حاد و مزمن تنفسی روی می‌دهد. عفونت‌های ویروسی مانند رینو ویروس، آنفوالنزای A و B ، آدینوویروس و کرونا ویروس موجب ایجاد بیماری‌های تنفسی در انسان‌ها می‌شوند.

ابتلا به ویروس کرونا در همه اقشار جامعه از نوزاد تا سالمند، زن و مرد، ورزشکار و غیر ورزشکار مشاهده می‌شود، اما به نظر می‌رسد برخی در معرض خطرهای جدی‌تر این بیماری قرار دارند. افرادی که بیشتر در معرض خطر مرگ در اثر ابتلا به این ویروس هستند، سالمندان، افراد چاق و افراد مبتلا به بیماری‌های انحطاط کننده عصبی، متابولیک و قلبی- عروقی هستند.  سالمندان مسن‌تر از ۶۰ سال بیشتر در معرض ابتلا و عوارض وخیم این بیماری قرار دارند.

به طورکلی، عملکرد همه سلول‌های ایمنی به طور منفی تحت تاثیر افزایش سن قرار می‌گیرد که به افزایش حساسیت به بیماری‌های عفونی، کاهش پاسخ آنتی بادی به واکسیناسیون، التهاب سیستمی و کاهش قدرت سلول‌های ایمنی برای حافظت از بدن منجر می‌شود. همچنین، پیری موجب تغییر بلوغ سلول‌های دندریتیکی و مهاجرت به ارگان‌های لنفوئیدی می‌شود و باعث فعال‌سازی معیوب سلول‌های T می‌شود. در مقابل، کودکان با اینکه مستعد تجربه عفونت‌های ویروسی هستند، شدت این بیماری در آنها کمتر است. در بین همه گروه‌های سنی جوان‌تر از ۱۸ سال، بیش از ۵۰ درصد از کودکان علائم خفیف این ویروس را تجربه می‌کنند و کمتر از ۶ درصد از کودکان علائم وخیم آن را تجربه می‌کنند.

بررسی تاثیرات فعالیت بدنی بر سیستم ایمنی حوزه نسبتا جدیدی از پژوهش‌ها در زمینه علم ورزش است که به عنوان ایمنولوژی ورزش شناخته می‌شود. سیستم ایمنی به فعالیت بدنی بسیار پاسخ‌پذیر است؛ به طوری که مشاهده شده است. سیستم ایمنی به طور متفاوت به میزان و مدت استرس فیزیولوژیک تحمیلی بر بدن پاسخ می‌دهد. پژوهش‌ها نشان دادند که فعالیت ورزشی به صورت مستقیم باعث تقویت سیستم ایمنی، تقویت دفاع آنتی اکسیدانتی و اثرهای ضدالتهابی می‌شود و غیرمستقیم به بهبود خلق وخو، نیم‌رخ متابولیک بر عملکرد ایمنی تأثیرگذار است.

ویروس کرونا، اولین و آخرین گونه از بیماری‌های ویروسی نیست و نخواهد بود؛ بنابراین، ضرورت تغییرات عملیاتی در سبک زندگی و استفاده از فعالیت‌های ورزشی منظم در عموم افراد جامعه و در سراسر طول عمر می‌تواند با تقویت سیستم ایمنی در کاهش عوارض و هزینه‌های مربوط به این گونه بیماری‌ها مؤثر باشد. در این راستا، تمرینات ورزشی با شدت متوسط به عنوان یک یار کمکی برای تقویت عملکرد سیستم ایمنی مطرح هستند.

عفونت‌های ویروسی مانند کرونا ویروس باعث عفونی شدن سلول‌های بدن می‌شود و بنابراین، تقویت ایمنی به واسطه سلولی با فعالیت ورزشی روش مؤثری برای مقابله با این ویروس است. رعایت رهنمودهای ورزشی مبتنی بر اصول علمی، علاوه بر آمادگی بدنی به تقویت سیستم ایمنی نیز کمک می‌کند. تمرینات ورزشی با شدت متوسط به صورت مستقیم از طریق تقویت سیستم ایمنی، افزایش دفاع آنتی اکسیدانتی و اثرهای ضدالتهابی و به صورت غیر مستقیم از طریق بهبود خلق‌وخو و سلامت سوخت‌وسازی موجب تقویت سازوکارهای دفاعی بدن در برابر عفونت‌های ویروسی از جمله کووید-۱۹ می‌شود.

هرچند کمتر از سه دهه از عمر حوزه پژوهشی ایمنولوژی ورزش می‌گذرد، پاندمی شدن بیماری کووید-۱۹ بر ضرورت توجه و توسعه این حوزه تاکید دارد. نیاز به انجام دادن مجموعه‌ای از پژوهش‌های مدون در حوزه ورزش به ویژه نوع، شدت و مدت ورزش در خانه، بر آمادگی بدنی و سیستم ایمنی برای مقابله با کرونا ویروس ضروری به نظر می‌رسد. تعیین اندازه اثر وضعیت آمادگی بدنی، سن، چاقی، ناخوشی‌های مرتبط به سبک زندگی بر میزان بستری شدن و مرگ‌ومیر این بیماری در کشور بسیار با اهمیت است. در این سطح، تعیین تاثیرات انواع ورزش‌ها با شدت و مدت متفاوت در زمان ابتلا به کرونا ویروس بر عملکردهای گوناگون سیستم ایمنی، ضروری به نظر می‌رسد.

این پژوهش در مجله فیزیولوژی ورزشی در سال ۱۳۹۹ منتشر شده است.