«سوسیالیسم با سیمای انسانی»: نفی سرمایه‌داری و دیکتاتوری

عصر ایران - سوسیالیسم با سیمای انسانی (Socialism with a Human Face) اصطلاحی است برای اشاره به سیاست الکساندر دوبچک (92-1921) که در ژانویه 1968 به عنوان دبیر اول حزب کمونیست چکسلواکی برگزیده شد.

دوبچک به جای آنتونین یوزف نووتنی به دبیر کلی حزب کمونیست چکسلواکی برگزیده شد. نووتنی را سمبل کمونیسم استالینی در چکسلواکی می‌دانند.

سوسیالیسم با سیمای انسانی، در پی ترکیب مالکیت عمومی با دموکراسی بود. یعنی مالکیت خصوصی و دیکتاتوری را توامان نفی می‌کرد.

دوبچک در 5 ژانویه 1968 دبیر کل حزب کمونیست چکسلواکی شد و از نخستین اقدامات او، آزادی زندانیان سیاسی و به رسمیت شناختن آزادی بیان و آزادی مطبوعات و اجتماعات بود.

اصلاحات دموکراتیک دوبچک، مقامات اتحاد جماهیر شوروی را به او بدبین کرد و نهایتا هشت ماه پس از ظهور سوسیالیسم انسانی در چکسلواکی، نیروهای سازمان پیمان ورشو وارد چکسلواکی شوند و دوبچک را از کار برکنار کنند. دورۀ هشت‌ماهۀ زمامداری دوبچک در چکسلواکی را "بهار پراگ" نامیده‌اند.

دموکراتیزاسیون در چکسلواکی تحت رهبری دوبچک، موجب فاصله گرفتن این کشور از سایر کشورهای کمونیستی بلوک شرق شد و پس از یورش نیروهای نظامی پیمان ورشو به پراگ، اتحاد جماهیر شوروی این اقدام را در راستای "پاسداری از دستاوردهای سوسیالیسم" برشمرد و آن را موجه دانست.

الکساندر دوبچک به شوروی منتقل شد و در آن جا تحت فشار برژنف، رهبر شوروی، پذیرفت مجددا به عنوان دبیر کل حزب کمونیست چکسلواکی خدمت کند ولی "سوسیالیسم با سیمای انسانی" یا همان تلاش برای جمع سوسیالیسم و دموکراسی را رها سازد. او بازگشت به مقام و کشورش را به شرط خروج نیروهای نظامی پیمان ورشو پذیرفت.

دوبچک چند ماه بعد از بازگشت به چکسلواکی، یعنی در 17 آوریل 1969، از دبیر کلی حزب کمونیست برکنار شد و مدتی کوتاه سفیر چکسلواکی در آنکار بود و سپس کارمند سادۀ یک شرکت تعاونی کشاورزی در یکی از شهرهای چکسلواکی شد.

تحقیر دوبچک و دوری‌اش از سیاست، بیست سال طول کشید. او طی بیست سال در خانه‌اش تحت نظر حکومت بود تا اینکه در 1989 موج دموکراسی‌خواهی دامنگیر کشورهای بلوک شرق شد. پس از فروپاشی کمونیسم در چکسلواکی، دوبچک با رای مردم به عنوان رئیس مجلس این کشور انتخاب شد.

اما در دورۀ تازۀ زمامداری دوبچک، کسی دیگر در پی آشتی دادن سوسیالیسم و دموکراسی نبود و "سوسیالیسم با سیمای انسانی" به عنوان یک پروژۀ سیاسی، در دستور کار حکومت نوظهور چکسلواکی قرار نگرفت.

الکساندر دوبچک در سال 1992 در یک سانحۀ رانندگی درگذشت.

ادعای تحویل توله شیر تکذیب شد؛ پرونده قضایی برای ورزشکار متخلف

بیشتر بخوانید:

تمرکزگرایی و تمرکززدایی چیست؟

«یهودستیزی» چیست؟

«پراگماتیسم» چیست؟

«نظام ریاستی» چیست؟

«طبقۀ اجتماعی» چیست؟

"نظام قیمومت" چیست؟

«فاشیسم»؛ همه چیز برای دولت، هیچ چیز در برابر دولت

«پناهنده»؛ مفهومی قدیمی با مصادیق میلیونی در جهان جدید

فرار ملت شیلی از چاه ویل سوسیالیسم

تماشاخانه

قهوه ترک یا اسپرسو کدام برنده واقعی هستند؟ دو سبک، دو تجربه (فیلم)

آنچه از بم برجای ماند / ۲۱ سال بعد، هنوز برخی زخم‌ها باز هستند (فیلم)

فیلم های دیگر