5 نکته به بهانۀ حکم طالبان علیه تحصیل دختران افغانستان

می‌توان از مسوولان و جامعه ایرانی انتظار داشت به کمک زنان و دختران افغانستانی بشتابند و امکان تحصیل آنها را در ایران تسهیل کنند.

عصرایران‌؛ رضا غبیشاوی – دولت طالبان در جدیدترین محدودیت علیه زنان و دختران افغانستان،‌ آنان را از تحصیل دانشگاهی منع کرده است. مقامات طالبان برای اجرای این ممنوعیت به قوانین اسلامی استناد می‌کنند. در این باره می‌توان به این نکات اشاره کرد:

فریب‌کاری طالبان

حکم طالبان برای ممنوعیت تحصیل زنان و دختران در دانشگاه‌ها و قبل از آن هم منع دختران از تحصیل دبیرستان بیش از هر چیز نشانه‌ای از فریب‌کاری طالبان است. طالبان از زمان بازگشت به قدرت تاکنون گام به گام، ممنوعیت ها و محدودیت‌های گوناگون و عجیب و غریبی را علیه دختران و زنان افغانستان اعمال کرده‌اند که جز در حکمرانی داعش، مشابهی ندارد. ممنوعیت سفر زنان بدون مَحرم، ممنوعیت ورود به ورزشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی،‌ پارک‌ها و مراکز تفریحی،‌ منع اشتغال زنان در ادارات دولتی و خصوصی و منع پخش فیلم و سریال با حضور بازیگران زن از جمله این ممنوعیت‌هاست.

این در حالی است که طالبان قبل از بازگشت به قدرت در افغانستان هیچ کدام از این محدودیت‌ و ممنوعیت‌ها را اعلام نکرده بود اما وقتی قدرت را در دست گرفت و چند ماهی از تقویت قدرت آنها گذشت یک به یک محدودیت ها و ممنوعیت‌های خود را به اجرا گذاشت.
طالبان قبل از بازگشت دوباره به قدرت هیچ کدام از این محدودیت‌ها را اعلام نمی‌کرد زیرا از واکنش جامعه جهانی و مردم افغانستان می‌هراسید و بیم داشت روند بازگشت به قدرت آن را مختل کند؛ این نشانه‌ای است از فریب‌کاری آن.

این نوع فریب‌کاری را چه می‌توان توصیف کرد جز حیله و نیرنگ؟ علمای اسلامی که در راس طالبان اند چه نظری در این باره دارند؟ البته دهان‌ برای توجیه همیشه باز است. طالبان همیشه در واکنش به هر موضوعی از جمله زنان گفته‌ است براساس معیارهای اسلامی، کار خواهد کرد و حالا از قرائت و برداشت آنها از اسلام این حجم از ممنوعیت و محدودیت برای دختران و زنان استخراج شده است.

از کشتن جان تا قتل روح انسان‌

در ابتدای بازگشت دوباره طالبان به قدرت،‌ بسیاری از مردم افغانستان گرچه دل خوشی از مقامات طالبان نداشتند و به حکومت آنان راضی نبودند اما می‌گفتند با بازگشت آنان، درگیری‌ها و انفجارها و کشته شدن انسان‌ها متوقف می شود. این امر، واقعیت دارد. کشتار انسان‌ها متوقف شد اما کشتار جدیدی به راه افتاده و آن قتل روح و احساس انسان‌ها بود.

اِعمال انواع و اقسام ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها علیه دختران و زنان،‌ به معنای سلب زندگی از همه انسان‌هاست. طالبان قتل جان انسان‌ها را متوقف کرد اما به کشتار روح انسان‌ها پرداخت بی آن که قطره خونی ریخته شود یا صدای انفجاری به گوش برسد. کشتن روح انسان‌ها اما کم از ستاندن جان انسان ها نیست گرچه شاید دیده نشود.

واکنش جهانی

کشورهای دیگر در برابر این اقدامات انسان ستیزانه طالبان چه کرده‌اند؟ به یک معنی باید گفت هیچ. جامعه جهانی از اینکه طالبان، کشور افغانستان و جمعیت آن را بدون کمک مالی دیگر کشورها اداره می‌کند؛ امنیت ظاهری برقرار است و در یک کلام جنگ داخلی به پایان رسیده سپاس‌گزار طالبان است. گرچه دولت طالبان را به رسمیت نمی‌شناسند اما ارتباطات با افغانستان و دولت طالبان برقرار است. در حال حاضر آمریکا ماهانه 40 میلیون دلار نقدی (اسکناس)‌ تحت عنوان "کمک بشردوستانه" برای دولت طالبان ارسال می‌کند. شرایط هم به گونه‌ای است که هر تحریم اقتصادی علیه طالبان به طور مستقیم تاثیر منفی بر مردم افغانستان خواهد داشت و شرایط دشوار اقتصادی را بدتر خواهد کرد.

در مقابل، هیچ ابزاری از سوی جامعه جهانی برای اعمال فشار بر طالبان وجود ندارد. زیرا طالبان نه برای تخریب تصویر جهانی خود ارزشی قائل است و نه به حقوق انسان‌ها و اکنون و آینده جامعه افغانستان اهمیتی می‌دهد. در مقابل این وضعیت چه می توان کرد؟
در برابر چنین وضعیتی احتمالا فقط می توان به فشار داخلی و تغییر و اصلاح افکار نسل های جدید طالبان امید داشت.

با این حال سطح کمی و کیفی موضع گیری‌ کشورهای جهان در برابر ممنوعیت های طالبان علیه دختران و زنان افغانستان تامل‌برانگیز است.
در خاورمیانه و کشورهای اسلامی،‌ واکنش‌ها،‌ حداقلی،‌ کم عمق و کم‌رمق بود. کشورهای برجسته غربی گرچه ابزارهای عملی برای منع رفتارهای زن ستیزانه طالبان ندارند اما در موضع گیری و انتقاد کم نگذاشته اند.

در ایران هم واکنش‌ رسمی در برابر ممنوعیت جدید طالبان کم بود. سخنگوی وزارت خارجه ایران از این اتفاق "ابراز تاسف" کرد ولی از "محکومیت" خبری نبود. دستیار وزیر خارجه ایران هم با سرپرست سفارت افغانستان در تهران دیدار و پیشنهاد کرد ایران می توان به رفع مشکل کمک کند اما از اعتراض و انتقاد خبری نبود. در رسانه‌های رسمی هم پوشش این خبر و اعتراض به آن پررنگی نبود. به عنوان مثال می‌توان به انعکاس این موضوع در بخش های خبری صداوسیما اشاره کرد. نه اعتراض و نه انتقادی، هیچ شنیده نمی شود.

واکنش روحانیون

علاوه بر این باید از سکوت روحانیون و مراجع اسلام و واکنش کم رمق دولت‌های اسلامی گفت. در حالی که طالبان این ممنوعیت را با استناد به احکام اسلامی اعمال می کند و دین اسلام در جهان به عنوان متهم اصلی این داستان معرفی می شود، انتظار می رفت کشورهای اسلامی و روحانیون ارشد به شدت به این ممنوعیت اعتراض می کردند تا ننگ چنین اتهامی را از ساحت دین دور کنند، اما جز واکنش نهاد اسلامی الازهر مصر، نه از حوزه های علمیه و مراکز اسلامی خبری شنیده می شود و نه از روحانیون و مراجع مسلمانان.

از دیدگاه روحانیت اسلام،‌ آیا منع تحصیل زنان و دختران افغانستان به نام اسلام و دستورات اسلامی،‌ کمتر از "توهین به اسلام" نیست؟

کمک ایران برای تحصیل دختران

در شرایط ناگوار کنونی افغانستان و سیل ممنوعیت ها علیه زنان و دختران افغانستانی،‌ می‌توان از مسوولان و جامعه ایرانی انتظار داشت به کمک آنان بشتابند. از جمله مهمترین کمک ها می توان به تسهیل و فراهم کردن تحصیل زنان و دختران افغانستان در دانشگاه های ایران اشاره کرد تا در این موقعیت سخت که جهان از کمک به زنان و دختران درمانده است، ایران و ایرانیان کمک رسان باشند.