خواص سماق: ۴ خاصیت اثبات شده برای سلامتی

سماق در غذاهای مدیترانه و خاورمیانه پرطرفدار است. به علاوه، در طب سنتی هم استفاده می شود.

سماق چیست؟

به گزارش دکتر بهشتیان، سماق یک گیاه گلدار است که با نام علمی Rhus coriaria شناخته می شود و از خانوادۀ Anacardiaceae است. بادام هندی و انبه از همین خانواده هستند .

سماق در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می کند و در سراسر دنیا، از جمله قسمت های مختلف مدیترانه، آسیا و آفریقا، کشت می شود .

بیش از ۲۰۰ نوع سماق وجود دارد که همگی متعلق به گونۀ Rhus هستند اما Rhus coriaria  (یا سماق سوریه) در آشپزی و طب سنتی کاربرد دارد .

گیاه سماق به میوه های درشت، پرخوشه و قرمز معروف است که هم اندازۀ نخود است.

شما می توانید با خیس دادن میوۀ تازۀ سماق چای درست کنید اما سماق خشک و پودر سماق در طب سنتی یا آشپزی به کار می رود.

ادویۀ سماق با سماق سمی فرق دارد.

سماق سمی میوه های سفید رنگ دارد و مثل پیچک سمی با واکنش آلرژیک همراه است.

خواص سماق

اکثر ما سماق را به عنوان ادویه می شناسیم. قرن هاست که سماق در طب سنتی کاربرد دارد.

شواهد علمی در زمینۀ خواص سماق محدود است اما تحقیقات اولیه ما را به خواص آن امیدوار می کند.

۱- مواد مغذی

درمورد مجموع مواد مغذی سماق اطلاعات کافی در دست نیست اما برخی تحقیقات نشان می دهد سماق فیبر، چربی های سالم و چند ویتامین ضروری دارد.

تحقیق سال ۲۰۱۴ نشان داد سماق خشک از ۷۱% کربوهیدرات، ۱۹% چربی و ۵% پروتئین تشکیل شده است .

سماق بیشتر از دو نوع چربی به نام های اسید اولئیک (oleic acid) و اسید لینولئیک (linoleic acid) تشکیل می شود .

اسید اولئیک نوعی چربی تک اشباع نشده است که به حفظ سلامت قلب کمک می کند. به علاوه، اسید اولئیک چربی اصلی در چند غذای گیاهی دیگر، مثل زیتون و آووکادو، است .

اسید لینولئیک نوعی چربی چند اشباع نشدۀ ضروری است که به سلامت پوست و غشای سلولی کمک می کند .

طبق یک تحقیق شیمیایی که در سال ۲۰۰۴ انجام شد، سماق تازه ۱۴% فیبر دارد که برای گوارش مفید است.

هنوز درمورد مقدار دقیق مواد مغذی در سماق اطلاعات کافی موجود نیست اما برخی مطالعات نشان می دهد دست کم به مقدار ناچیز حاوی چند مادۀ غذایی ضروری، مثل ویتامین ث، ب۶، ب۱ و ب۲، است .

۲- از خواص سماق: سرشار از آنتی اکسیدان

سماق سرشار از چند ترکیب آنتی اکسیدان است. کارشناسان می گویند خواص دارویی سماق به همین ویژگی ربط دارد.

سماق حاوی چند ترکیب گیاهی، مثل تانن (tannins)، آنتوسیانین (anthocyanins) و فلاونوئید (flavonoids)، است که همگی ضد اکسید هستند .

آنتی اکسیدان ها مانع از آسیب سلولی می شوند و استرس اکسیداتیو در بدن را کم می کنند.

شواهد نشان می دهد آنتی اکسیدان های خوراکی، مثل سماق، در کاهش التهاب نقش دارند و مانع از بروز بیماری های التهابی، مثل بیماری قلبی و سرطان، می شوند .

۳- از خواص سماق: تنظیم قند خون

برخی مطالعات نشان می دهد افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ می توانند از سماق برای کنترل قند خون استفاده کنند.

در سال ۲۰۱۴، ۴۱ فرد مبتلا به دیابت روزی سه گرم سماق مصرف کردند. تأثیر سماق روی قند خون و میزان آنتی اکسیدان بررسی شد .

بعد از سه ماه، گروهی که از مکمل سماق استفاده کرده بود، با کاهش قند خون و افزایش آنتی اکسیدان رو به رو شد.

در یک تحقیق مشابه، ۴۱ فرد مبتلا به دیابت تا سه ماه هر روز ۳ گرم پودر سماق خوردند .

نتیجه نشان داد مصرف سماق باعث شد انسولین خون تا ۲۵% کاهش پیدا کند. یعنی سماق حساسیت به انسولین را بالا برد .

البته لازم است تحقیقات در زمینۀ نقش سماق در کنترل دیابت کامل شود.

۴- از خواص سماق: تسکین درد عضله

در تحقیق سال ۲۰۱۶، به ۴۰ فرد سالم نوشیدنی سماق یا دارونما داده شد تا نقش سماق در تسکین درد عضله ارزیابی شود.

بعد از ۴ هفته، درد و گرفتگی عضلات بعد از ورزش در گروهی که نوشیدنی سماق خورده بود، در مقایسه با گروهی که از دارونما استفاده کرده بود، به طرز قابل توجهی کمتر شد.

به علاوه، میزان آنتی اکسیدان در خون شرکت کنندگان گروه اول بالا رفت. نویسندگان پژوهش می گویند همین ویژگی باعث تسکین درد شد .

عوارض سماق

شواهد نشان می دهد سماق جزو مواد بی ضرر است و در تحقیقات بالینی به عوارض آن اشاره نشده است.

با این حال، سماق از خانوادۀ بادام هندی و انبه است. پس بهتر است کسانی که به این غذاها حساسیت دارند، دور سماق را خط بکشند تا حساسیت و واکنش آلرژیک رخ ندهد.

همانطور که گفتیم، سماق قند خون را پایین می آورد. پس اگر از داروی قند خون استفاده می کنید، بهتر است از سماق دوری کنید.

در ضمن، حواستان باشد سماق خوراکی را با سماق سمی اشتباه نگیرید.

سماق سمی (یا Toxicodendron vernix)، برخلاف سماق خوراکی که قرمز است، میوۀ سفید دارد.

کهیر، التهاب و خارش پوست از جمله عوارض سماق سمی است. بنابراین، از خوردن آن دوری کنید.

تشخیص سماق خوراکی و سمی برای کسانی که در زمینۀ گیاهان خوراکی آموزش ندیده اند یا اطلاعات ندارند، آسان نیست. پس در طبیعت دنبال سماق نگردید.

طریقۀ مصرف سماق

سماق یک ادویۀ منحصر به فرد است که در آشپزی یا طب سنتی کاربرد دارد.

آشپزی

ما بیشتر از سماق به عنوان ادویه استفاده می کنیم.

سماق، مثل دیگر ادویه ها، به غذا طعم و رنگ می دهد و مخصوصاً در غذاهای خاورمیانه و مدیترانه محبوب است.

عطر این ادویۀ قرمز شبیه به مرکبات است و یک طعم ترش و اسیدی، مثل آبلیمو، دارد. گاهی از ترکیب این دو برای تهیۀ یک نوشیدنی ترش و شیرین به اسم لیموناد سماق استفاده می شود.

پودر سماق درشت و شن مانند است و به انواع غذاها، مثل کباب و سبزیجات، غلات، شیرینی جات و دسر، طعم و رنگ می دهد.

معمولاً از سماق برای طعم دار کردن غذا و سس استفاده می شود. سماق مادۀ کلیدی زعتر (یک ادویۀ مدیترانه ای) است.

مکمل های گیاهی

سماق به عنوان یک مکمل گیاهی در بازار موجود است و معمولاً به صورت کپسول استفاده می شود اما در قالب چای و تنتور هم وجود دارد.

با توجه به کمبود اطلاعات پزشکی، یک دوز دقیق و مشخص برای مصرف سماق وجود ندارد. با این حال، آزمایشات بالینی نشان می دهد مصرف سه گرم سماق در روز بلامانع است.

هنگام خرید مکمل های گیاهی یا غذایی، به نشان اعتبار محصول دقت کنید.

قبل از اضافه کردن مکمل سماق به رژیم غذایی با پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید مصرف این مکمل برای شما مناسب است.

خلاصه خواص سماق

سماق گیاهی است که در سراسر دنیا رشد می کند و با میوه های قرمز و انبوه شناخته می شود.

پودر سماق در طب سنتی یا آشپزی کاربرد دارد.

سماق سرشار از چند مادۀ مغذی و آنتی اکسیدان است. تحقیقات اولیه نشان می دهد سماق به کنترل قند خون و تسکین درد و گرفتگی عضلات بعد از ورزش کمک می کند اما تحقیقات کامل نیست.

شما می توانید سماق را در قفسۀ ادویه ها یا مکمل ها پیدا کنید. سماق به گوشت، غلات و سبزیجات طعم ترش و اسیدی می دهد.

آیا مازوت متهم ردیف اول آلودگی هواست؟

تماشاخانه

پرواز معجزه وار و خطی قوها/ تماشای یکی از شگفتی‌های طبیعت (فیلم)

آمریکا هم بله؟ ببینید مهاجران چطور در روز روشن وارد این کشور می‌شوند (فیلم)

فیلم های دیگر