علت سنگ کیسه صفرا چیست و چگونه می‌توان آن را تشخیص داد؟

سنگ کیسه صفرا (Gallstones) یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که معمولا زنان را بیشتر از مردان درگیر می‌کند. این بیماری در هفتاد درصد موارد خاموش و بدون علامت است. اما در سایر موارد، فرد با یک درد شدید در ناحیه شکم خود به پزشک مراجعه می‌کند.

به گزارش دکترکرمانی، علت ایجاد شدن سنگ صفرا در خانم‌ها به دلیل هورمون استروژن است که باعث ترشح بیشتر صفرا و در نهایت ایجاد سنگ می‌شود. در مقاله امروز به بررسی بیماری علت سنگ صفرا و علائم آن می‌پردازیم و در عین حال روش تشخیص آن را بازگو خواهیم کرد. پس تا انتها با ما همراه باشید.

کیسه صفرا چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

کیسه صفرا بخشی از سیستم صفراوی است که از کبد، کیسه صفرا و مجاری مرتبط با آن تشکیل شده است. این کیسه کوچک به اندازه یک گلابی است که دقیقا در زیر کبد ما قرار گرفته.

• صفرا به مایع غلیظی گفته می‌شود که رنگ آن سبز، زرد یا قهوه‌ای است. کیسه صفرا این مایع غلیظ را در بدن ذخیره می‌نماید و به تجزیه و هضم چربی‌هایی که افراد مصرف می‌کنند کمک می‌کند.
• در طی یک وعده غذایی، صفرا مستقیما از کبد وارد روده کوچک می‌شود و وظیفه تجزیه و هضم چربی‌ها را برعهده می‌گیرد.
• اما زمانی که غذایی نمی‌خورید مایع صفرا لازم است در جایی خودش را ذخیره کند و اینجاست که کیسه صفرا وارد عمل می‌شود و این مسئولیت را در بدن ما بر عهده می‌گیرد.

علائم سنگ کیسه صفرا

همان‌طور که گفتیم در بیشتر موارد وجود سنگ در کیسه صفرا با علامت خاصی همراه نیست. اما اگر سنگ، یکی از مجاری صفراوی را مسدود کرده باشد، باعث درد ناگهانی و شدید در ناحیه شکم می‌شود که به آن قولنج صفراوی گفته می‌شود.

از طرفی، اگر انسداد شدیدتر باشد یا در قسمت دیگری از دستگاه گوارش ایجاد شود با علائم دیگری به جز درد خودش را نشان می‌دهد. شایع‌ترین علائم و نشانه‌های این بیماری عبارتند از:

• وجود درد در مرکز شکم
• تعریق زیاد
• استفراغ
• کمر درد بین تیغه‌های شانه
• درد در شانه سمت راست

سنگ‌های کیسه صفرا اگر در طولانی مدت مانع از جریان یافتن صفرا شوند، به اندام‌های دیگر بدن از جمله پانکراس و روده منتقل شده و فرد را با مشکلات جدی‌تری مواجه می‌سازند که با این علائم همراه است:

• درد مداوم
• ضربان قلب بالا
• اسهال
• رعشه و لرز
• از دست دادن اشتها
• گیجی
• سفیدی یا زردی پوست (یرقان)
• خارش پوست

شایان ذکر است که درد سنگ کیسه صفرا ممکن است بین چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.

چگونه می‌توان وجود سنگ را در کیسه صفرا تشخیص داد؟

پس از بروز علائم و نشانه‌های خاص از جمله درد شدید و مراجعه فرد به مرکز درمانی، پزشک متخصص با انجام یک سری آزمایشات از جمله معاینات بالینی علت درد در ناحیه شکم و وجود سنگ را در ناحیه کیسه صفرا بررسی می‌کند که برخی از این روش‌ها عبارت است از:

انجام آزمایش خون

آزمایش خون در مرحله اول وجود عفونت، یرقان و سایر عوارض ناشی از سنگ کیسه صفرا را در فرد نشان می‌دهد. بنابراین، پزشک با بررسی آزمایش خون نیز می‌تواند به وجود سنگ در کیسه صفرا مشکوک شود.

سونوگرافی شکم

رایج‌ترین روش تشخیص سنگ کیسه صفرا گرفتن سونو از ناحیه شکم است که در آن سونوگراف یک دستگاه را در ناحیه شکم بخصوص اطراف معده حرکت می‌دهد و با مشاهده تصاویر دقیق نظر قطعی خود را اعلام می‌نماید. با انجام سونوگرافی اگر سنگی در این ناحیه وجود داشته باشد، قابل تشخیص است.

سونوگرافی آندوسکوپی (EUS)

این روش برای تشخیص و شناسایی سنگ‌های کوچکتری که سونوگرافی عادی شکم قادر به نمایش آن نیست استفاده می‌شود که در آن پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام آندوسکوپ را از طریق دهان وارد دستگاه گوارش می‌کند و وجود سنگ را در ناحیه کیسه صفرا تشخیص می‌دهد.

روش‌های پیشرفته دیگری نیز برای تشخیص سنگ وجود دارد که پزشک با توجه به علائم بالینی بیمار و بعد از روش‌های بالا آن را تجویز می‌نماید.

علت سنگ صفرا

جالب است بدانید که ۷۵ درصد سنگ‌های صفراوی که توسط متخصصان از بدن افراد خارج شده است به دلیل وجود کلسترول اضافی تشکیل شده است. بنابراین، می‌توان گفت که داشتن کلسترول اضافی در خون، علت اصلی سنگ‌های صفراوی است. مهم‌ترین عواملی که در ایجاد سنگ کیسه صفرا نقش دارند عبارتند از:

چاقی

اضافه وزن یا چاقی مفرط یکی دیگر از عوامل مهمی است که شما را در معرض ابتلا به سنگ کیسه صفرا قرار می‌دهد، به خصوص اگر یک خانم هستید!!

محققان آمریکایی در بررسی وضعیت بیماران مبتلا به سنگ کیسه صفرا در سال ۲۰۱۴ دریافتند که افراد چاق سطح کلسترول بالاتری در مقایسه با بقیه افراد دارند که این موضوع وجود سنگ را در کیسه صفرا آن‌ها بیشتر می‌کند.

از طرفی، کیسه صفرا افراد چاق ممکن است عملکرد ضعیف‌تری در زمان انجام فعالیت خود داشته باشد.

علاوه براین، برخی از مطالعات نشان داده‌اند که آن دسته افرادی که چربی زیادی را در ناحیه شکم و کمر با خود حمل می‌کنند به نسبت افراد چاقی که چربی آن‌ها در ناحیه باسن و ران‌ متمرکز است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا قرار دارند.

اما کاهش وزن یک راه حل فوق العاده خوب برای جلوگیری از سنگ کیسه صفرا است؛ اما به شرط آنکه غیراصولی و سریع نباشد.

بیلی روبین اضافی

حدود ۲۵ درصد از سنگ‌های صفراوی به جای کلسترول از بیلی روبین تشکیل شده‌اند. بیلی روبین یک محصول جانبی است که وقتی کبد گلبول‌های قرمز را تجزیه می‌کند، تولید می‌‎شود.

علاوه براین، برخی از بیماری‌ها از جمله وجود عفونت‌ها، بیماری‌های کبدی، اختلالات خونی ممکن است باعث شوند که کبد شما در زمان انجام کار خود بیلی روبین اضافی تولید کند.

خالی نشدن کیسه صفرا

وقتی در روده کوچک چربی‌های قابل هضم وجود دارد، روده به کیسه صفرا سیگنال می‌دهد تا صفرا وارد عمل شود. هنگامی که کیسه صفرا شما سالم است، این کیسه منقبض می‌شود تا در صورت لزوم صفرا را خارج کند، اما اگر کیسه صفرا به اندازه کافی منقبض نشود، مقداری صفرا در کیسه باقی می‌ماند که به تدریج به صورت نوعی لجن در انتهای کیسه صفرا متمرکز می‌شود.

مصرف برخی داروها

تحقیقات نشان داده که مصرف مکرر قرص‌های ضد بارداری، قرص‌های حاوی استروژن با دوز بالا، داروهای کاهش وزن، کاهنده کلسترول خون به نام استاتین می‌توانند احتمال ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهند.

عوامل پرخطر تشکیل سنگ کیسه صفرا

برخی از عوامل از جمله ژنتیک، سابقه فامیلی و خانوادگی در تشکیل سنگ کیسه صفرا غیر قابل پیشگیری هستند، اما در این موارد نیز شما می‌توانید با مراجعه دوره‌ای به پزشک و انجام آزمایشات خطر ابتلا به تشکیل سنگ را تا حد زیادی کاهش دهید.

از طرفی، در تشکیل سنگ صفرا به جز مواردی که پیش‌تر اشاره شد، عوامل پر خطر دیگری نیز دخیل هستند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• مصرف غذاهای پرچرب و دارای کلسترول بالا
• افراد بالای ۶۰ سال
• کاهش وزن سریع و کوتاه مدت
• دیابت
• کم تحرکی

چه روش‌هایی برای درمان سنگ کیسه صفرا وجود دارد؟

اکثر افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا که علائم و نشانه‌ای ندارند، هرگز به درمان نیاز پیدا نخواهند کرد. اما پزشک با بررسی علائم و نتایج آزمایش روش درمان سنگ را تشخیص می‌دهد.

به عنوان مثال ممکن است پزشک به فرد بگوید که از سبک تغذیه‌ای خاصی پیروی کند و در صورت تشدید علائم مرحله درمان را پیش بگیرد. روش درمان کیسه صفرا این موارد می‌باشد:

انجام جراحی برای برداشتن کیسه صفرا (یا کوله سیستکتومی)

با توجه به حاد بودن مسئله ممکن است تشخیص پزشک برداشتن کیسه صفرا باشد. در این حالت، وقتی کیسه صفرا برداشته می‌شود، صفرا به جای آنکه در کیسه صفرا ذخیره شود، مستقیما از کبد وارد روده کوچک شده و در آنجا جریان پیدا می‌کند.

شما برای زنده ماندن نیازی به کیسه صفرا ندارید و برداشتن آن روی هضم غذای شما تاثیری نمی‌گذارد. اما با برداشتن کیسه صفرا فرد ممکن است دچار اسهال شود که این علامت معمولا موقتی است.

تجویز دارو

داروهایی که پزشک با توجه به شرایط تجویز می‌کند نیز می‌توانند به دفع شدن سنگ در کیسه صفرا کمک کنند. اما شایان ذکر است که ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشد تا سنگ صفرا به این روش دفع شوند و در صورت توقف در درمان، امکان تشکیل مجدد سنگ‌های صفراوی وجود دارد.

به همین خاطر، استفاده از روش دارویی برای از بین رفتن سنگ کیسه صفرا اغلب توصیه نمی‌شود، اما به ناچار برای افرادی که نمی‌توانند تحت عمل جراحی قرار بگیرند، استفاده می‌شود.

لاپاراسکوپی

در این روش به کمک برش‌هایی در ناحیه شکم، لوله‌ای به همراه دوربین کوچک وارد شکم می‌شود و شکم شما که با گاز دی اکسید کربن متورم شده است فضایی را برای جراح فراهم می‌سازد تا با ابزار جراحی کار کند.

آنچه از مقاله سنگ کیسه صفرا آموختیم:

بیماری سنگ کیسه صفرا یکی از شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی است که به دلیل وجود استروژن در بدن زنان، این بیماری در آن‌ها رایج‌تر است. در هفتاد درصد موارد، وجود سنگ در کیسه صفرا بدون علامت است که مشکل خاصی را برای افراد ایجاد نمی‌کند.

اما اگر قسمتی از مجاری صفراوی را مسدود کرده باشد، با درد شدید در ناحیه شکم، تهوع، استفراغ، تعریق و.. همراه است که لازم است حتما مورد بررسی قرار گیرد. شایع‌ترین علت سنگ صفرا وجود کلسترول اضافی در خون است که چاقی، دیابت نیز با این علت ارتباط مستقیمی دارند. با توجه به شایع بودن این بیماری در خانم‌ها، پزشکان اکیدا توصیه می‌کنند که افراد مستعد این بیماری حتما آزمایشات دوره‌ای داشته باشند و از سبک غذایی سالم خوری غافل نشوند.

منابع:

• healthline.com
• mayoclinic.org
• health.harvard.edu

بیشتر بخوانید:

این غذاها برای کیسه صفرا ضرر دارد

تماشاخانه

5دستاورد بزرگ علمی سال 2024 / از هوش مصنوعی تا سیاره قابل سکونت (فیلم)

دور از دسترس ترین نیایشگاه جهان / سفر به کلیسایی که در بالای کوه و جای عجیبی ساخته شده (فیلم)

فیلم های دیگر