لیکوپن، آنتی اکسیدانی قوی در خانواده کاروتنوئید است. آنتی اکسیدان ها از بدن انسان در برابر آسیب ناشی از فعالیت ترکیباتی به نام رادیکال های آزاد محافظت می کنند.

لیکوپن یک ماده مغذی گیاهی با ویژگی های آنتی اکسیدانی است. این رنگدانه ای است که عامل رنگ قرمز و صورتی میوه هایی مانند هندوانه، گوجه فرنگی و گریپ فروت صورتی محسوب می شود.

به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "کر2"، لیکوپن با طیف گسترده ای از فواید سلامت، مانند بهبود سلامت قلب، محافظت در برابر آفتاب سوختگی و برخی انواع سرطان پیوند خورده است.

از ویژگی های آنتی اکسیدانی قوی سود می برد

لیکوپن، آنتی اکسیدانی قوی در خانواده کاروتنوئید است. آنتی اکسیدان ها از بدن انسان در برابر آسیب ناشی از فعالیت ترکیباتی به نام رادیکال های آزاد محافظت می کنند. زمانی که سطوح رادیکال های آزاد از سطوح آنتی اکسیدان ها پیشی می گیرد، آنها می توانند موجب استرس اکسیداتیو در بدن انسان شوند. این شرایط با برخی بیماری های مزمن مانند سرطان، دیابت، بیماری قلبی و آلزایمر پیوند خورده است.

نتایج یک پژوهش نشان داد که ویژگی های آنتی اکسیدانی لیکوپن می تواند به حفظ تعادل سطوح رادیکال های آزاد کمک کند، و در برابر برخی از این بیماری ها اثر محافظتی داشته باشد.

افزون بر این، آزمایش ها و مطالعات با حضور سوژه های حیوانی نشان داده اند که لیکوپن ممکن است از بدن انسان در برابر آسیب ناشی از آفت کش ها، علف کش ها، مونوسدیم گلوتامات، و برخی انواع قارچ محافظت کند.

ممکن است در برابر برخی انواع سرطان از انسان محافظت کند

ویژگی های آنتی اکسیدانی قوی لیکوپن ممکن است به پیشگیری یا کاهش پیشرفت برخی انواع سرطان کمک کند.

به عنوان مثال، مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اند که این ماده مغذی ممکن است سرعت رشد سرطان های پستان و پروستات را با محدود کردن رشد تومور کاهش دهد. مطالعات با حضور سوژه های حیوانی نیز نشان داده اند که لیکوپن ممکن است از رشد سلول های سرطانی در کلیه ها پیشگیری کند.

در انسان، مطالعات مشاهداتی کاهش 32 تا 50 درصدی خطر سرطان های ریه و پروستات به واسطه مصرف زیاد کاروتنوئیدها، از جمله لیکوپن، را نشان داده اند.

مطالعه ای که طی یک بازه زمانی 23 ساله با حضور بیش از 46 هزار مرد انجام شد، پیوند بین لیکوپن و سرطان پروستات را با جزئیات بیشتری نشان داد. مردانی که دست کم دو وعده سس گوجه فرنکی سرشار از لیکوپن در هفته مصرف می کردند، در مقایسه با مردانی که کمتر از یک وعده سس گوجه فرنگی در ماه مصرف می کردند، 30 درصد احتمال کمتری داشت به سرطان پروستات مبتلا شوند.

با این وجود، یک بررسی جدید که 26 مطالعه را شامل می شد، نتایج ملایم‌تری را نشان داده است. در این بررسی، پژوهشگران مصرف لیکوپن را با کاهش 9 درصدی احتمال ابتلا به سرطان پروستات پیوند دادند. به نظر می رسد مصرف 9 تا 21 میلی گرم لیکوپن در روز بیشترین فایده را دارد.

ممکن است سلامت قلب را بهبود ببخشد

لیکوپن ممکن است به کاهش حطر ابتلا به بیماری قلبی یا مرگ زودرس ناشی از آن کمک کند. این تا حدودی به واسطه کاهش عوامل خطرآفرین برای بیماری قلبی است. به طور خاص، لیکوپن ممکن است آسیب ناشی از رادیکال های آزاد، سطوح کلسترول کلی و بد (LDL) را کاهش دهد و کلسترول خوب (HDL) را افزایش دهد.

همچنین، سطوح بالای لیکوپن در خون ممکن است طول عمر افراد مبتلا به سندرم متابولیک، ترکیبی از مشکلات سلامت که می تواند به بیماری قلبی منجر شود، را افزایش دهد.

طی یک مطالعه 10 ساله، پژوهشگران دریافتند خطر مرگ زودرس برای افراد مبتلا به سندرم متابولیک که دارای بیشترین میزان لیکوپن در خون خود بودند، 39 درصد کمتر است.

در مطالعه ای دیگر، رژیم های غذایی سرشار از لیکوپن با 17 تا 26 درصد خطر کمتر برای بیماری قلبی مرتبط بودند. مطالعه ای جدید نیز سطوح بالای لیکوپن خون را با 31 درصد خطر کمتر برای سکته مغزی پیوند داد.

به نظر می رسد آثار محافظتی لیکوپن به طور خاص برای افرادی با سطوح آنتی اکسیدان پایین در خون یا سطوح بالای استرس اکسیداتیو مفید است که از آن جمله می توان به افراد مسن، افراد سیگاری و افراد مبتلا به دیابت یا بیماری قلبی اشاره کرد.

ممکن است در برابر آفتاب سوختگی از انسان محافظت کند

لیکوپن محافظت در برابر آثار مخرب خورشید را نشان داده است. در یک مطالعه کوچک 12 هفته ای، شرکت کنندگان در پیش و پس از مصرف 16 میلی گرم لیکوپن از رب گوجه فرنگی یا دارونما در برابر پرتوهای فرابنفش قرار گرفتند. افرادی که در گروه مصرف کننده رب گوجه فرنگی قرار داشتند واکنش های پوستی خفیف‌تری در مواجهه با پرتو فرابنفش داشتند.

در یک مطالعه 12 هفته ای دیگر، مصرف روزانه 8 تا 16 میلی گرم لیکوپن، چه از غذا یا مکمل، کمک به کاهش شدت قرمزی پوست پس از مواجهه با پرتوهای فرابنفش به میزان 40 تا 50 درصد را نشان داد. در این مطالعه، مکمل هایی که ترکیبی از لیکوپن و کاروتنوئیدهای دیگر را ارائه می کردند، نسبت به آنهایی که تنها لیکوپن داشتند، در برابر آسیب پرتو فرابنفش کارایی بیشتری ارائه کردند.

گفته شده است که محافظت لیکوپن در برابر آسیب پرتو فرابنفش محدود است و نمی توان آن را جایگزین خوبی برای محصولات ضد آفتاب در نظر گرفت.

فواید بالقوه دیگر

لیکوپن ممکن است فواید سلامت دیگری را نیز ارائه کند که از بهترین نمونه ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ممکن است به بینایی شما کمک کند: لیکوپن ممکن است از تشکیل آب مروارید پیشگیری کرده یا آن را به تاخیر اندازد و خطر انحطاط ماکولا، شرایطی که موجب نابینایی در افراد مسن می شود، را کاهش دهد.

ممکن است درد را کاهش دهد: لیکوپن ممکن است به کاهش درد نوروپاتیک کمک کند، که این نوع درد به واسطه آسیب عصبی و بافتی شکل می گیرد.

ممکن است از مغز شما محافظت کند: ویژگی های آنتی اکسیدانی لیکوپن ممکن است به پیشگیری از حملات صرع و از دست رفتن حافظه ناشی از بیماری های مرتبط با افزایش سن، مانند بیماری آلزایمر کمک کند.

ممکن است به شکل گیری استخوان هایی قوی‌تر کمک کند: فعالیت آنتی اکسیدانی لیکوپن ممکن است آهنگ مرگ سلول های استخوانی را کند سازد، ساختار استخوانی را تقویت کرده و به حفظ استخوان هایی سالم و قوی کمک کند.

تاکنون، این فواید تنها در آزمایش ها و پژوهش هایی با حضور سوژه های حیوانی مشاهده شده اند. مطالعات بیشتر در انسان ها پیش از نتیجه گیری قطعی نیاز است.

بهترین منابع غذایی

تمام مواد غذایی طبیعی سرشار از رنگ صورتی تا قرمز به طور کلی حاوی مقداری لیکوپن هستند. گوجه فرنگی یکی از بهترین منابع برای این ماده مغذی است و هر چه گوجه فرنگی رسیده‌تر باشد، حاوی لیکوپن بیشتری نیز است. اما این ماده مغذی در منابع غذایی دیگر نیز یافت می شود. در فهرست زیر مواد غذایی با بیشترین میزان لیکوپن در هر 100 گرم ارائه شده اند:

گوجه فرنگی خشک شده زیر نور خورشید: 45.9 میلی گرم

پوره گوجه فرنگی: 21.8 میلی گرم

گواوا: 5.2 میلی گرم

هندوانه: 4.5 میلی گرم

گوجه فرنگی تازه: 3 میلی گرم

گوجه فرنگی کنسروی: 2.7 میلی گرم

پاپایا: 1.8 میلی گرم

گریپ فروت صورتی: 1.1 میلی گرم

فلفل قرمز شیرین پخته: 0.5 میلی گرم

در حال حاضر مقدار مصرف توصیه شده روزانه برای لیکوپن ارائه نشده است، اما با توجه به مطالعات اخیر، مصرف بین 8 تا 21 میلی گرم در روز به نظر بیشترین فایده را دارد.

مکمل های لیکوپن

لیکوپن در بسیاری از مواد غذایی یافت می شود، اما آن را می توان به شکل مکمل نیز دریافت کرد. با این وجود، مصرف این ماده در قالب مکمل ممکن است موجب تداخل با برخی داروها، از جمله رقیق کننده های خون و داروهای کاهنده فشار خون شود.

مطالعه ای کوچک نشان داد که مصرف روزانه دو میلی گرم مکمل لیکوپن طی دوران بارداری می تواند خطر زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد هنگام تولد را افزایش دهد.

برخی پژوهش ها به این نکته اشاره داشته اند که آثار مفید این ماده مغذی ممکن است زمانی که از مواد غذایی به جای مکمل ها دریافت می شود، قوی‌تر باشد.

خطرات بالقوه

لیکوپن به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می شود، به ویژه زمانی که از منابع غذایی دریافت شود. در برخی موارد نادر، مصرف مقدار بسیار زیاد غذاهای سرشار از لیکوپن به یک تغییر رنگ پوست به نام لیکوپنودرمیا منجر شده است.

اما مصرف این میزان لیکوپن به تنهایی از طریق رژیم غذایی دشوار است. تغییر رنگ پوست می تواند پس از دنبال کردن یک رژیم غذایی فاقد لیکوپن معکوس شود.

مکمل های لیکوپن ممکن است برای زنان باردار و آنهایی که برخی داروها را مصرف می کنند، مناسب نباشد.