صلاح الزواوی؛ داستان 40 سال سفارت متفاوت در ایران

 عصرایران؛ رضا غبیشاوی - صلاح الزواوی سفیر 84 ساله فلسطین به 39 سال فعالیت خود در تهران پایان داد و دیدار خداحافظی را با وزیر خارجه ایران نیز برگزار کرد تا یکی از رکوردهای تاریخ دیپلماسی معاصر را به نام خود ثبت کند. او به همین دلیل به عنوان شیخ السفرا در تهران شناخته می شد. 

- وی متولد سال 1937 میلادی ( 1314 یا 1315) در شهر صفد است. در این سال ها، شهر صفد در سرزمین فلسطین تحت قیومت بریتانیا قرار داشت. او به همراه خانواده اش به هنگام جنگ 1948 ( جنگ چند کشور عربی علیه اسرائیل بعد از اعلام استقلال و برپایی اسرائیل)  به همراه خانواده به سوریه مهاجرت کرد. شهر صفد هم اکنون در شمال اسرائیل است. او هم اکنون نمی تواند به شهر محل تولد خود بازگردد. احتمالا اگر مهاجرت نمی کرد هم اکنون شهروند اسرائیل بود و به عنوان یکی از فلسطینی های اسرائیل ( معروف به عرب اسرائیلی یا عرب 48)، شناسنامه و شهروند اسرائیلی داشت و در نتیجه نمی توانست وارد خاک ایران شود.

- او در سال 1981 میلادی / 1361 شمسی به عنوان سفیر فلسطین به تهران آمد.  یعنی زمانی که امام خمینی در جایگاه رهبری، آیت الله خامنه ای رئیس جمهوری، میرحسین موسوی نخست وزیر و علی اکبر ولایتی وزیر خارجه بود. 

هیچ کدام از مسوولین جمهوری اسلامی در 39 سال اخیر در سمت خود باقی نمانده اند و تنها سفیر فلسطین در تهران بود که در این سمت نظاره گر تحولات و تغییر سمت ها در ایران بود.

صلاح الزواوی که از بنیانگذاران جنبش آزادیبخش فلسطین (فتح) بود در فعالیت های مسلحانه فلسطینی ها ضد اشغالگری اسرائیل در سال 1965 نیز مشارکت داشت. همچنین قبل از سفارت در تهران مسوولیت های مختلفی از جمله سفیر فلسطین در الجزایر و برزیل و کنیا را عهده دار بود. 

 

 

- قبل از صلاح الزواوی، هانی حسن، اولین سفر فلسطین در تهران بود.  یا صحیح تر بگوییم اولین سفیر سازمان آزادیبخش فلسطین در تهران. همانطور که یاسر عرفات (ابوعمار) اولین رهبر خارجی بود که بعد از پیروزی انقلاب 57 به تهران آمد و با امام خمینی دیدار کرد و پیروزی انقلاب را تبریک گفت؛ اولین سفیر خارجی منصوب شده در تهران بعد از انقلاب هم مربوط به فلسطین بود. هانی حسن در آن مقطع، شخصیت معروف و برجسته در کادر فتح (جنبش آزادیبخش فلسطین) به شمار می رفت. 

- سفارت فلسطین در تهران یا صحیح تر بگوییم "دولت فلسطین" یا همان "تشکیلات خودگردان" که در ایران استفاده می کنیم دارای ویژگی های بسیار استثنایی است. سفارت فلسطین در محل ساختمان سفارت تعطیل شده اسرائیل برپا شد. قبل از انقلاب، سفارت اسرائیل به صورت غیررسمی در تهران فعال بود اما با پیروزی انقلاب، تعطیل شد. دولت موقت همه روابط با اسرائیل را قطع کرد و به هنگام سفر یاسر عرفات به تهران، سفارت سازمان آزادیبخش فلسطین در تهران در محل سفارت تعطیل شده اسرائیل افتتاح شد. مراسمی با حضور سیداحمد خمینی، ابوالحسن بنی صدر، ابراهیم یزدی و ... . 

این سفارت برخلاف دیگر سفارتخانه ها در تهران برای شهروندان ایرانی ویزا صادر نمی کند. علاوه براین سفر شهروندان ایرانی به فلسطین ممنوع و دارای مجازات است.

در گذرنامه هر ایرانی هم درباره سفر به اسرائیل هشدار داده شده که از اسرائیل با نام فلسطین اشغالی نام برده شده است اما در واقع علاوه بر سفر به اسرائیل، سفر به فلسطین هم ممنوع و دارای مجازات است. چرا که برای ورود به خاک فلسطین حتی مناطق خارج از اشغال و حضور نظامیان اسرائیلی، نیاز به کسب مجوز یا  ویزا از اسرائیل است.

همچنین ایران هیچ نماینده یا سفیری در سرزمین فلسطین و نزد دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) در شهر رام الله (منطقه کرانه باختری) ندارد. البته بر اساس رویه قدیمی، سفیر ایران در اردن همزمان به صورت غیررسمی، کانال ارتباطی با تشکیلات خودگردان فلسطین نیز هست.

شرح عکس: سفر یاسر عرفات به تهران برای حضور در نشست سران سازمان کنفرانس اسلامی در تهران - 1376 / صلاح الزواوی سفیر فلسطین در تهران در عکس نفر اول از راست است.

- او چون قدیمی ترین سفیر خارجی در تهران است به عنوان "شیخ السفرا" شناخته می شد. لاجرم در اکثر مراسم های دیپلماتیک وزارت خارجه ایران یا سفارتخانه ها حاضر می شد و سخنران بود. مواضع تعاملی و آشتی جویانه داشت و در همه حال از مواضع جمهوری اسلامی ایران حمایت می کرد حتی اگر برخلاف مواضع رام الله (مرکز فعلی دولت فلسطین) باشد. خاطرات هاشمی رفسنجانی نشان می دهد بارها در دیدار با مقامات ایرانی، از موضع سران تشکیلات خودگردان درباره صلح با اسرائیل انتقاد می کرد و نارضایتی طرف ایرانی از عملکرد مسوولان تشکیلات خودگردان را قبول می کرد.

  به یاد دارم در اوایل دهه 80 در مراسمی در اقامتگاه سفیر سوریه در تهران در سخنرانی از مواضع هسته ای جمهوری اسلامی به شدت حمایت کرد و گفت حتی اگر بمب اتمی هم بسازید حق دارید. 

- سفارت فلسطین در تهران در اختیار سفیر دولت فلسطین است که در ایران به نام تشکیلات خودگردان معروف است. ریاست آن را محمود عباس (ابومازن) برعهده دارد و مرکزیت آن شهر رام الله در منطقه کرانه باختری است.

همزمان تهران با دولت حماس در منطقه غزه نیز ارتباطات رسمی دارد و در مکاتبات و تماس های مختلف از این دولت هم به عنوان دولت فلسطین یاد می کنند. این دوگانگی در روابط ایران با فلسطین برقرار است گرچه ایران سفارت فلسطین در تهران را در اختیار سفیر تشکیلات خودگردان فلسطین قرار داده است. با این حال حماس هم در تهران دفتر دارد.

یکی از موارد جنجالی را می توان به زمان برگزاری نشست سران جنبش عدم تعهد در تهران (شهریور 1391 - دولت احمدی نژاد) دانست که ایران همزمان از سران دو دولت فلسطین (محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان در رام الله و اسماعیل هنیه نخست وزیر دولت حماس در غزه) برای حضور در تهران دعوت کرد. وقتی مقامات تشکیلات خودگردان از این موضوع مطلع شدند اعتراض و تهدید کردند در صورت حضور نمایندگان دولت غزه، آنها نشست تهران را تحریم خواهند کرد. در آن مقطع، تهران از این موضوع عقب نشینی کرد و محمود عباس در نشست حاضر شد گرچه در تهران از او به گرمی استقبال نشد و سردی روابط میان دو طرف ادامه یافت.

- احضار سفیر فلسطین در تهران نیز قابل توجه است.   در مرداد 1395 در حاشیه سفر محمود عباس رئیس دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) به پاریس، او با مریم رجوی هم دیدار داشت. تشکیلات خودگردان فلسطین این دیدار را به نوعی واکنش به ایران می دانند. تشکیلات خودگردان، نیروهای حماس را کودتاچی و فعالان سرنگونی دولت قانونی فلسطین می دانند. علاوه بر این اقدام حماس در سیطره بر قدرت و نهادهای حکومتی در منطقه غزه در سال 2007 که منجر به درگیری مسلحانه و کشته شدن تعدادی از دو طرف شد را کودتا می دانند. لذا برای مقابله به مثل، به این گونه دیدارها می پردازند. ضمن اینکه روابط فتح و مجاهدین خلق، تاریخ طولانی دارد و به سال های قبل از انقلاب 57 بازمی گردد. اشاره به این نکته هم مهم است که قبل از انقلاب ایران، اردوگاه های آموزش مسلحانه فتح در کشورهای مختلف یکی از نخستین محل های اموزش نظامی و چریکی نیروهای انقلابی ایران در طیف های مختلف بود از اسلامگرایان تا چپ ها.

- گرچه در 40 سال اخیر بارها مقامات ایرانی و دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) تند و تیز علیه یکدیگر سخن گفتند ( از جمله بعد از انتخابات جنجالی 88 علیه احمدی نژاد) اما شخص سفیر هیچگاه سخنانی علیه مسوولان ایرانی نداشت.

زندگی اش در ایران دائمی شده است. فارسی را به خوبی مسلط است و صحبت می کند. همسرش "دلال" در ایران درگذشت و در بهشت زهرا به خاک سپرده شد. ارتباط ویژه ای با همه مسوولان ایرانی دارد از سابقون تا لاحقون. در مصاحبه ای که چند سال قبل با ایسنا داشت به نیکی از همه مسوولان سابق جمهوری اسلامی یاد کرد به ویژه مهدی کروبی. او گفت: "هم‌چنین برادر و دوست عزیزم آیت‌الله کروبی را فراموش نمی‌کنم که خدمات زیادی را به (مساله) فلسطین ارائه کرده بود. از همین جا یک درخواست از رهبر انقلاب دارم و آن این است که مشکل ایشان را حل کنند، چرا که "فلکل جوادٍ کبوه"(هر اسبی یک روزی به زمین می‌افتد ولی برمی‌خیزد)".

- به دنبال پایان دوره سفارت صلاح الزواوی در تهران، دخترش "سلام" به عنوان سفیر جدید دولت فلسطین در تهران معرفی شد تا این مسوولیت در خانواده اش محفوظ بماند و البته همزمان اعتراض بسیاری را در فلسطین باعث شود که مگر سفارت هم ارثی است؟ 

"سلام الزواوی" در حال قسم یادکردن به عنوان سفیر جدید فلسطین در تهران در مقابل محمود عباس رئیس دولت فلسطین

۱۲ منطقه تهران در وضعیت قرمز آلودگی هوا

بیشتر بخوانید:

آیا اسرائیل در پی کوچاندن مردم غزه به مصر است؟

صلاح زواوی؛ فلسطینی ایرانی ولی کمتر از مقامات ایرانی، فلسطینی

پایان کار سفیر فلسطین در تهران بعد از حدود 40 سال

درگذشت سفیر فلسطین در دمشق بر اثر کرونا

سفیر فلسطین، بحرین را ترک کرد/ علت: عادی سازی روابط بحرین با اسرائیل

با افغانستان طالبان چه کنیم؟

قوی ترین پاسپورت‌ های جهان (+جدول)

جای خالی واقع نگری به روسیه

اقدام خوب دولت قزاقستان در اعلام آمار اعتراضات

تماشاخانه

قهوه ترک یا اسپرسو کدام برنده واقعی هستند؟ دو سبک، دو تجربه (فیلم)

آنچه از بم برجای ماند / ۲۱ سال بعد، هنوز برخی زخم‌ها باز هستند (فیلم)

فیلم های دیگر