میراث فرهنگی: حفاران قاچاق جلوتر از باستان‌ شناسان حرکت می‌کنند

رییس پژوهشگاه میراث ‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به سفر اخیر هیأت رییسه پژوهشگاه میراث‌ فرهنگی و گردشگری به استان کرمان گفت: برخی از محوطه‌ های باستانی ما نظیر کنار صندل جیرفت، تل ابلیس، شهداد و ... که آوازه جهانی دارند هنوز تعیین عرصه و حریم نشده‌اند. برخی از پروژه‌های تعیین عرصه و حریم محوطه‌ها تنها در انتظار یک تلاش کوچک از سوی استان هستند. البته که ما اینها را رصد و پیگیری می‌کنیم حتی اگر به ما بگویند در حوزه شما نیست.

رییس پژوهشگاه میراث ‌فرهنگی و گردشگری از اختصاص شعبه قضایی ویژه جرایم میراث فرهنگی در تهران خبر داد و گفت: حفاران قاچاق جلوتر از باستان‌شناسان حرکت می‌کنند و بسیاری از محوطه‌های تاریخی را ویران کرده‌اند. درحالی‌که معمولا قضات آن‌ها را به دلیل اینکه می‌گویند نمی‌دانسته‌اند آن تپه یا محوطه تاریخی بوده است، تبرئه می‌کنند.

به گزارش ایسنا، مصطفی ده‌پهلوان در آیین اختتامیه کارگاه آموزشی «تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه‌های باستانی»، با اشاره به اینکه در موضوع تعیین عرصه و حریم در برخی از مواقع بین همکاران باستان‌شناس اختلاف نظرهایی وجود دارد و برخی از فعالیت‌ها آنگونه که درست است پیش نمی‌رود، بر امر آموزش لحظه به لحظه در این حوزه تأکید کرد و گفت: اگر از ۱۰۰ باستان‌شناسی که برای تعیین عرصه و حریم به محوطه می‌روند ۱۰ نفر هم نیاز به آموزش داشته باشند ما باید این امکان را برای آن تعداد فراهم آوریم.

او سپس این پرسش‌ها را مطرح کرد که فلسفه و ماهیت تعیین عرصه و حریم و ماهیت حقوقی آن چیست و شیوه انجام کار چه باید باشد، سپس موضوع تعیین عرصه و حریم را مهم دانست و اظهار کرد: متأسفانه حفاران قاچاق جلوتر از ما باستان‌شناسان حرکت می‌کنند، محوطه‌های بسیاری در کشور ویران شده یا در حال ویرانی‌اند. این خیلی بد است که بگوییم ما باید خودمان را با حفاران غیرمجاز وفق دهیم و با خلاقیت از تکنیک‌هایی استفاده کنیم که بتوانیم محوطه‌های ویران‌شده را نیز مطالعه کنیم.

رییس پژوهشگاه میراث ‌فرهنگی و گردشگری در ادامه با اشاره به سفر اخیر هیأت رییسه پژوهشگاه میراث‌ فرهنگی و گردشگری به استان کرمان گفت: برخی از محوطه‌های باستانی ما نظیر کنار صندل جیرفت، تل ابلیس، شهداد و ... که آوازه جهانی دارند هنوز تعیین عرصه و حریم نشده‌اند. برخی از پروژه‌های تعیین عرصه و حریم محوطه‌ها تنها در انتظار یک تلاش کوچک از سوی استان هستند. البته که ما اینها را رصد و پیگیری می‌کنیم حتی اگر به ما بگویند در حوزه شما نیست.

ده‌پهلوان گفت: خیلی تلخ است که طبق گزارش‌ها بیش از ۱۹۵ هزار محوطه و تپه باستانی در نقشه باستان‌شناسی کشور ثبت ‌شده و از این تعداد ۱۷ تا ۱۸ هزار تپه ثبت ملی شده‌اند که از این تعداد نیز شاید چندهزارتایی تعیین عرصه و حریم شده باشند.

این باستان‌شناس با بیان اینکه محوطه‌ای که تعیین عرصه و حریم مصوب نداشته باشد در پناه قانون قرار نمی‌گیرد و مورد تعرض قرار نمی‌گیرد، افزود: در این مواقع قاضی معمولا می‌گوید از آنجا که مجرم (حفار قاچاق) نمی‌دانسته که اینجا تپه باستانی است، تبرئه می‌شود که این استدلال درست نیست. در دفاعیات قضایی هم باید فکری به حال خودمان بکنیم.

او ادامه داد: خوشبختانه در نشستی که در بازدید غلامحسین اژه‌ای ـ رئیس قوه قضائیه ـ از موزه ملی ایران تشکیل شد، یک شعبه اختصاصی در خیابان خوش تهران به جرایم میراث‌ فرهنگی اختصاص یافت، که شنیدیم در برخی از استان‌ها نیز شعبه‌های مجزا برای رسیدگی به این نوع جرایم در حال راه‌اندازی است. همچنین در حال آماده‌سازی کتابی هستیم که مفهوم میراث ‌فرهنگی برای قضات روشن‌تر شود.

ده‌پهلوان در ادامه با اشاره به تشکیل شورای پژوهشی وزارت میراث‌ فرهنگ، گردشگری و صنایع‌دستی از ۶ ماه پیش گفت: امسال به همت معاونت پژوهشی پژوهشگاه و نمایندگان حقوقی معاونت‌های مختلف وزاتخانه موفق شدیم برای ۱۶ طرح پژوهشی از سامانه سما کد بگیریم و حدود ۶ میلیارد و نیم از یک درصد پژوهشی وزارتخانه را جذب کنیم. سال‌های قبل متأسفانه این پول به خزانه برگشت می‌خورد. خوشبختانه این مسیر هموار شده و از همین محل سال‌های آینده می‌توانیم اقدامات موثری انجام دهیم.

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افزود: شورای پژوهشی استان‌ها در حال تشکیل است و اعضای شورای پژوهشی ۲۸ استان‌ مشخص شده‌اند. مدیر کل استان رییس شورا، چهار معاون استان اعضای حقوقی، نماینده استانداری، نماینده اداره بودجه و برنامه‌ریزی استان، سه عضو حقیقی، صاحب‌نظر عضو این شورا هستند که قرار است برنامه‌های پژوهشی را هماهنگ با شورای پژوهشی وزارتخانه برای رسیدن به یک برنامه‌ریزی پژوهشی برای کشور پیش ببرند. با تمهیدات در نظر گرفته شده امیدواریم بتوانیم مسیر خوبی را در این شورا که اسم آن را به پیشنهاد دکتر دارابی، معاون میراث فرهنگی به سبب اهمیت امر آموزش در کنار پژوهش شورای پژوهشی و آموزشی می‌گذاریم، پیش بگیریم.