جایگاه تحلیل‌رفتۀ «باستان‌شناسی» در ایران را برگردانید

انجمن علمی باستان‌شناسی ایران در نامه‌ای سرگشاده به وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با بیان برخی توقع‌ها، انتظارها و پیشنهادها و این تاکید که «این جایگاه، عرصۀ آزمون و خطا نیست!» درخواست کرد «باستان‌شناسی» به عنوان بنیادی‌ترین بخش در حوزه میراث فرهنگی به یکی از معاونت‌های این وزارتخانه ارتقاء یابد و از توان متخصصان و کارشناسان باستان‌شناسی برای رفع چالش‌ها و مشکلات استفاده شود.

انجمن علمی باستان‌شناسی ایران در این نامه که سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را خطاب قرار داده است، با شرح چالش‌ها و بیان مطالبات در حوزه میراث فرهنگی و باستان‌ شناسی کشور، بر اهمیت حوزه میراث فرهنگی و حفظ و پاسداشت فرهنگ ایرانی ـ اسلامی و تبیین جایگاه «باستان‌شناسی» در ساختار اداری و تشکیلاتی این وزارتخانه تاکید کرد و با این پیشنهاد که باستان‌شناسی به عنوان پایه و اساس میراث فرهنگی می‌تواند در سطح یکی از معاونت‌های وزارتخانه ایفای نقش کند، بازیابی جایگاه تحلیل‌رفته باستان‌شناسی در تشکیلات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را خواستار شد.

در ادامه این نامه، چالش‌ها، مطالبات و پیشنهادها انجمن برای برنامه‌ریزی‌های آینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از جمله «ارتقاء تشکیلات باستان‌شناسی کشور به یکی از معاونت‌های وزارتخانه» ، «بازنگری قوانین مقابله با حفاری‌های غیرمجاز و قاچاق اموال تاریخی» ، «تعیین عرصه و حریم محوطه‌های باستانی بر پایه نگاه کارشناسی» ، «تلاش برای راه‌اندازی، بازگشایی و تقویت مراکز ایران‌شناسی در کشورهای دیگر به منظور معرفی دستاوردهای فرهنگی و تمدّنی ایران و مقابله با رویکرد ایران‌هراسی» ، «استفاده از توان علمی دانشگاه‌های کشور در حوزه‌های میراث فرهنگی» و «توجه به پتانسیل نسل جوان دانشجویی در مطالعات باستان‌شناسی کشور» مطرح شده است.

به گزارش ایسنا، در متن نامه انجمن علمی باستان‌شناسی ایران خطاب به سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که برای رسانه‌ها فرستاده شده، آمده است: «ما باور داریم تکیه بر جایگاه خطیر مدیریت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور، مسئولیتی سترگ و اهمیت آن از دو منظر سیاسی و فرهنگی، بسیار متفاوت و مسئولیت آن در معرفی، حفظ و پاسداشت فرهنگ ایرانی ـ اسلامی دشوار است. شما به عنوان وزیر در جایگاهی قرار دارید که حفاظت، نگهداری و معرفی میراث ایرانی ـ اسلامی اصلی‌ترین اولویت آن است؛ میراثی که نویافته‌های جدید باستان‌شناسی، پگاه قطعی آغازین حضور فرهنگی انسان در آن را بیش از نیم میلیون سال قطعی کرده است، پس این جایگاه، عرصۀ آزمون و خطا نیست!

ایستادن بر قلّه باشکوه فرهنگ و تمدّن ایرانی که جهان غربی و اسلامی معترف به شکوه تمدّن‌های درخشان و خدمات شایسته آن به جامعه بشری بوده و هستند و نیز قبول مسئولیت در این وزارتخانه که پیشینه اجرایی آن به عنوان «اداره عتیقات یا باستان‌شناسی» به بیش از یک قرن می‌رسد و پیشینه علمی باستان‌شناسیِ آن، به عنوان نهادی دانشگاهی، به حدود نود سال، نیازمند استفاده از تجارب نخبگانی است که در دو بدنه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و جامعه نخبگان دانشگاهی حضور دارند؛ امری که در گذشته یا مغفول مانده یا کمتر بدان توجه شده است! و همان‌گونه که پیش از انتخاب حضرتعالی طی نامه مکتوب با شما از این اهمیت سخن گفتیم، اکنون بار دیگر میثاقمان با شما را تکرار کرده و برآن تأکید می‌کنیم.

انجمن علمی باستان‌شناسی ایران به عنوان نماینده جامعه علمی باستان‌شناسی ایران انتظار دارد تا در انتخاب مدیران راهبردی ستاد و صف از کارشناسان برجسته میراثی و دانشگاهی بهره گرفته شود و زمینه بازگشت دلسوزان این حوزه فراهم شود. این نهاد علمی توقع دارد باستان‌شناسی به عنوان اصلی‌ترین بازوی اجرایی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور جایگاه تحلیل رفته سالیان گذشته خود را بازیابد و ساختار اداری و تشکیلات باستان‌شناسی به عنوان بنیادی‌ترین بخش در حوزه میراث فرهنگی به یکی از معاونت‌های وزارتخانه ارتقاء یابد، همان‌گونه که پایه و اساس وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دهه‌های گذشته «مرکز باستان‌شناسی ایران» بوده است. انجمن علمی باستان‌شناسی ایران انتظار دارد ضمن توجه به رشته باستان‌شناسی در نظام اداری آن وزارتخانه، زمینه استفاده از توان متخصصان و کارشناسان باستان‌شناسی در معاونت‌های مرتبط فراهم شود تا به سرعت در حل معضلات و مشکلات مهم میراثی کشور قدم برداشته شود و این خواسته مقام معظم رهبری که فرمودند؛ «…این امانت خدا و مردم را قدرشناسی کنید و بدانید فرصت ۴ سال خدمت به سرعت برق و باد می‌گذرد؛ البته در همین مدت هم می‌توان کارهای بزرگی کرد. همچنان‌که امیرکبیر در مدت ۳ سال کارهای بزرگی انجام داد…» محقق شود.

خاطر نشان می‌شود استفاده از توان باستان‌شناسی و جامعه میراثی کشور در بدنه وزارتخانه و دانشگاه‌ها و پژوهشگران مستقل این رشته بسیار مهم و در رفع مشکلاتی که در ادامه خواهد آمد، راهگشاست.»

انجمن علمی باستان‌شناسی ایران در ادامه این نامه موضوعات میراثی را که می‌تواند قابل توجه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باشد به این شرح برشمرده است:

ارتقاء تشکیلات باستان‌شناسی کشور به حوزه معاونت آن وزارتخانه و ارتقاء جایگاه آن در نظام اداری آن.
ساماندهی پژوهش‌های بنیادی باستان‌شناسی کشور به عنوان اساس و بنیان هویت فرهنگی کشور، دیپلماسی فرهنگی داخلی و بین‌المللی، گردشگری فرهنگی، موزه‌داری و امور مرتبط با آن.
توجه به هوش مصنوعی در حفاظت، معرفی و ساماندهی میراث فرهنگی کشور.
تقویت و تغییر ساختار اداری و تخصصیِ حفاظت اشیاء و اموال تاریخی ـ فرهنگی و اصلاح حکمرانی فضای مجازی از طریق تغییر در قوانین و مقابله با سوداگران فرهنگی، فرهنگ سازی در مقابله با حفاری‌های لجام گسیخته در محوطه‌های تاریخی کشور و جلوگیری از قاچاق اموال تاریخی به کشورهای جهان به ویژه همسایگان ایران.
عدم برخورد احساسی و غیرکارشناسی در موضوع حرائم میراث فرهنگی در بافت‌های تاریخی و نیز تعیین عرصه و حریم محوطه‌های باستانی کشور با نگاه کارشناسی و ساماندهی و برنامه‌ریزی امور مربوط به پایگاه‌های میراث فرهنگی کشور.
توجه به مطالعات فرهنگی در سرزمین‌های همجوار به ویژه کشورهای حوزه فرهنگی جهانِ ایرانی و مطالعات ایرانشهری.
تلاش برای راه‌اندازی، بازگشایی و تقویت مراکز ایران‌شناسی در کشورهای دیگر به منظور معرفی دستاوردها و داشته‌های فرهنگی و تمدّنی ایران و مقابله با رویکرد ایران‌هراسی در میان دولت‌ها و جوامع دیگر جهان.
آمایش سرزمینی از منظر آثار فرهنگی و تاریخی و تکمیل نقشه باستان‌شناسی کشور.
استفاده از توان علمی دانشگاه‌های کشور و استادان پیشکسوت و اعزام نخبگان دانشگاهی و میراثی کشور به مناطق مختلف برای آموزش و رشد سواد میراثی و فرهنگ‌سازی برای مدیران دستگاه‌های اجرایی، کارشناسان و به ویژه عموم مردم از طریق همکاری مشترک با نهادهای آموزشی، دانشگاهی و فرهنگی کشور نظیر آموزش و پرورش، صداوسیما، نهادهای قضایی، انتظامی و نظامی.
بازنگری در شیوه‌های حفظ، نگهداری، مرمت و بهره‌برداری از آثار تاریخی کشور.
رفع مشکل پروژه‌های باستان‌شناسی بین‌المللی کشور و تولید محتوا از طریق مشارکت بین‌المللی در مقابله با هویت‌سازی جعلی دولت‌ها و حکومت‌های دیگر به ویژه در حوزه خلیج فارس.
برنامه‌ریزی و بازنگری در شیوه‌های مربوط به ثبت ملّی و جهانی آثار ملموس و غیرملموس.
توجه به پتانسیل نسل جوان دانشجویی باستان‌شناسی در مطالعات باستان‌شناسی کشور و حمایت از آنان به عنوان میراث‌بانان آینده کشور.

انجمن علمی باستان‌شناسی ایران همچنین اعلام کرده است همچون قبل آمادگی دارد با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در راستای شعار دولت چهاردهم، به شکل تخصصی و کارشناسی همکاری کرده تا راهکارهای برون‌رفت از معضلات میراثی کشور را از طریق نخبگان دانشگاهی و میراثی کشور حاصل شود تا با همدلی و همفکری و به دور از گرایش‌های سیاسی، این میراث گران‌سنگ را به دور از چشم نامحرمان به جایگاه واقعی‌اش بازگرداند.